Dinsdag mocht de Amerikaanse stemgerechtigde weer gebruik maken van het democratisch voorrecht een nieuwe volksvertegenwoordiging te kiezen. Woensdag betoogde collega Dieuwertje Kuijpers op ThePostOnline dat de Nederlandse evenknie van het Amerikaanse Congress stuk is. Dat klopt, maar er zit meer achter dan de ludieke acties waar @traumabeertje naar verwijst. Gek genoeg kan de situatie aan de overkant van de oceaan dat enigszins verduidelijken.
De Midterms zijn een terugkerend feest der democratie in de Verenigde Staten. De afgelopen decennia verloor een zittende president in het geval hij een tweede termijn wist te bemachtigen steevast halverwege die ambtsperiode de steun van een of meerdere huizen – Congress of Senate. Barack Obama is wat dat betreft geen uitzondering. Republikeins senator Ted Cruz verklaarde prompt dat het wetteloze tijdperk-Obama ten einde was gekomen – Amerikanen houden nu eenmaal van een stukje dramatiek in de politieke arena.
Met het verlies van de Democraten in beide huizen staat de legislatieve macht van Obama op de tocht. Formeel geeft een Amerikaanse president leiding aan het uitvoerende deel van de overheid, met als heilige graal het opperbevel over de strijdkrachten. In theorie houdt dit systeem in dat het Congress met wetsvoorstellen komt, deze getoetst worden door de Senate, en vervolgens daadwerkelijk wet gemaakt worden door de president, die er zijn handtekening onder dient te zetten. De commander in chief kan dat met zijn vetorecht weigeren.
Daarnaast heeft een president een scala aan andere rechten die vrijwel constant op gespannen voet staan met de macht van beide huizen van afgevaardigden. Voor de Amerikanofiel die daar meer over wil weten is dit boek van Mark J. Rozell een schitterend naslagwerk.
In de praktijk zal een president er begrijpelijkerwijs alles aan doen om wetsvoorstellen uit eigen koker geïntroduceerd te krijgen in het Congress. Obama deed dat met Obamacare, bijvoorbeeld. Dat werkt alleen als er inderdaad in ieder geval een meerderheid aan de kant van de president is in het Congress, anders komt een voorstel er sowieso niet. Deze meerderheid nu weg.
Amerikaanse afgevaardigden worden – in tegenstelling tot de president – rechtstreeks gekozen door een regionale achterban. Naar Engels gebruik vertegenwoordigt een senator of congreslid een staat, en wordt daarom niet alleen op landelijke thema’s afgerekend maar ook op regionale.
Omdat de afgevaardigde rechtstreeks gekozen wordt is hij, zoals John Goodman het in het hilarische Alpha House stelde, negentig procent van de tijd bezig met schandalen ontwijken, het binnenharken van geld en het bedelen om stemmen. Dat doet hij om een baan te behouden waar hij in de luxueuze positie verkeert om dat ritueel ad infinitum te mogen herhalen.
Het systeem is niet zaligmakend. Nog afgezien van het constant moeten bedelen om stemmen en de overlap van landelijke en regionale verantwoordelijkheden heeft een afgevaardigde, als hij het geluk heeft te behoren tot de partij die de president geleverd heeft, te maken met de populariteit van die president.
De impopulariteit van Obama heeft inmiddels dermate groteske vormen aangenomen dat democratische kandidaten photo-ops met hem actief ontweken om maar niet onder zijn imago te hoeven lijden. Helaas voor hen had dat niet overal het gewenste effect. In nota bene Texas schreef Mia Love geschiedenis, waar zij als eerste zwarte vrouwelijke Republikeinse senator haar zittende Democratische opponent versloeg.
Dankzij deze mooie constructie zijn politici inderdaad negentig procent van de tijd bezig met campagnevoeren. Daar is geld voor nodig dus wordt er gebedeld als een lepralijer en wordt iedere hand geschud, op iedere deur geklopt en iedere baby gezoend. Er blijft bar weinig tijd over voor het daadwerkelijk besturen van het land, als de extreme verdeeldheid in de beide huizen dat al toelaat, en dan valt er ook nog te verliezen simpelweg omdat je tot de verkeerde partij behoort.
Toch zit er een voordeel aan. Nederlandse politici, zoals Kuijpers scherp observeert, maken zich nogal eens schuldig aan het oplaten van ludieke of gewoon ronduit achterlijke proefballonnetjes. Deze week kwam een paljas van de VVD – Jeroen van Wijngaarden – met het idee de Nederlander die zich schuldig maakt aan illegaal downloaden door middel van een popup te vertellen dat dat niet mag en dat er legale alternatieven zijn. Dat dit voor providers een godsonmogelijkheid om te implementeren is, dat er een gebrek aan legale alternatieven is en dat het voor bijvoorbeeld diensten als Popcorn Time niet werkt mag niet deren. Dat de Tweede Kamer geen kaas gegeten heeft van ICT was toch allang duidelijk, dit kon er ook nog wel bij. Van Wijngaarden zal er toch niet rechtstreeks op afgerekend worden, want dat worden onze volksvertegenwoordigers nooit op hun gekloot in de Kamer.
Het principe van voorkeursstemmen zoals Nederland dat nu kent is leuk, het werkt in de praktijk alleen in het voordeel van populaire politici, niet noodzakelijkerwijs in het nadeel van prutsers. Als een partij dan na vier jaar beoordeeld wordt op de prestaties en er moet een kop rollen dan is dat vaak die van de lijsttrekker. Agnes Kant moest wieberen terwijl Harry van Bommel er nog steeds zit, om maar wat te noemen.
Directe verkiezingen in de praktijk implementeren zal in Nederland lastig blijken. Het systeem van regionale afvaardiging is niet zaligmakend, al was het alleen maar omdat rijkere regio’s bij evenredige representatie moord en brand zullen gaan schreeuwen terwijl bij onevenredige representatie de armere regio’s benadeeld worden.
Dat het op die manier niet kan wil niet zeggen dat het dan maar helemaal niet gedaan moet worden. Het mag wel eens klaar zijn met het geschutter in de Kamer terwijl de bejaardenzorg van ellende uit elkaar valt, de onderste steen over MH17 nog lang niet boven is en de EU onze begrotingsdiscipline beloont met een naheffing, om niet te spreken over het kerstcadeautje van Wiebes.
Dat de Kamer ondertussen onder leiding van Jesse Klaver maar even met een omhooggevallen wifebeater in conclaaf gaat om alle welvaart kapot te nivelleren kan er dan ook nog wel bij. Tijd voor rechtstreekse verantwoording, en als we dat dan ook eindelijk voor burgemeesters regelen zijn we gelijk verlost van de Joziassen en Aleiden van deze wereld. Power to the people!
