Geachte minister Bussemaker,
Allereerst onze felicitaties. Uw leenstelsel lijkt dan eindelijk ingevoerd te worden. Wij zijn blij met een nieuw, eerlijk en sociaal stelsel dat ervoor zorgt dat het hoger onderwijs houdbaar blijft in de toekomst. Een nieuw stelsel zorgt echter voor nieuwe vragen en nieuwe zorgen, en ook wij zijn nog niet helemaal gerustgesteld. Wij zien verbeterpunten en willen die in deze brief graag met u delen.
Ten eerste wijzen wij u er graag op dat het werk nu natuurlijk pas begint. De structurele investering van één miljard euro die vrijkomt dankzij het leenstelsel is mooi, maar geen reden om achterover te leunen. Wij dagen u uit nu door te zetten. Over hoe het geld besteed gaat worden is nog te veel onduidelijk. Wij stellen voor dat u daarover eerst en vooral met studenten en docenten in gesprek gaat. Zij zijn het onderwijs en weten wat ze nodig hebben. Het laatste waar zij op zitten te wachten is een anoniem top-downbeleid dat niet in staat is het cruciale maatwerk te leveren. De ene universiteit heeft meer docenten nodig, een andere investeert op dit moment liever in de bibliotheek.
Dit betekent niet dat Den Haag alleen maar geld mag sturen en verder haar mond dient te houden. In tijden dat middelen beperkt zijn, is het belangrijk te beseffen dat elke euro maar één keer kan worden uitgegeven. Inzetten op effectiviteit moet daarom de eerste prioriteit zijn, maar helaas maakt de invulling die uw ministerie en universiteitsbesturen de laatste jaren aan dit woord hebben gegeven ons teleurgesteld en bezorgd. Afgestudeerden lijken het resultaat van een massaproductiementaliteit die in een sneltreinvaart hun papiertje hebben moeten halen. We lijden aan enorme diploma-inflatie terwijl het schaarse geld verdampt in oneindige bestuurslagen. Het is niet gek dat velen sceptisch zijn over het lot van de opbrengsten uit het leenstelsel.
Wij zien u dan ook graag veel meer inzetten op medezeggenschap. Universiteiten moeten zelf bepalen waar zij in willen investeren, maar moeten daarbij altijd streven naar beter onderwijs. Prestatieafspraken tussen ministerie en universiteiten zijn een manier om hier zicht op te houden, maar zijn lang niet waterdicht en zorgen al snel voor perverse prikkels. Een universiteit kan daarom niet zonder goed geïnformeerde en invloedrijke medezeggenschap, waarin studenten en docenten mee kunnen praten over beleid en financiën. Alleen zo zal het geld terechtkomen op de plekken waar het echt nodig is.
Zonder de oprechte belofte dat studenten in de toekomst beter onderwijs kunnen verwachten is het leenstelsel – zoals sinds de presentatie van het plan onophoudelijk is geroepen door tegenstanders – een ordinaire bezuinigingsmaatregel. Te allen tijde moet worden ingezet op investeringen in het onderwijs zelf. Het leenstelsel is geen eindstation van een investeringsagenda maar vraagt om een nieuwe aanpak.
Het is kortom hoog tijd voor langetermijnvisie op het Nederlandse hoger onderwijs, zowel van universiteiten als van u, minister. Deze brief is niet genoeg om onze visie over zo’n breed en genuanceerd debat weer te geven. De Jonge Democraten gaan daarom graag met u in gesprek en zouden daarbij ook belangenbehartigers van universiteiten, docenten en studenten uit willen nodigen. Alleen door nu samen een visie op het Nederlandse hoger onderwijs te formuleren en efficiënt gebruik te maken van nieuwe investeringen kunnen we de kwaliteit in de toekomst waarborgen. Het is nu of nooit.
Hartelijke groet,
Hanna Hekkert (bestuurslid) en Romina Engel (onderwijsspecialist), beiden van de Jonge Democraten.
