Journalist Bart Schut van Jalta.nl doet op indrukwekkende wijze verslag van het verhaal van Alya, een jonge Saoedi-Arabische vrouw die tijdens haar studie in Groningen verliefd werd op Pim. Zij trouwde met hem, zonder haar familie op de hoogte te stellen. Dat mag niet verbazen: de Saoedi-Arabische shariacultuur laat over het algemeen twee opties voor vrouwen: trouwen met een man die haar familie goedkeurt of de dood. Toen Alya onder valse voorwendselen door haar familie was teruggelokt naar Saoedi-Arabië werd zij geconfronteerd met een nieuwe verloving. Haar familie had haar uitgehuwelijkt aan een Saoediër. Op dat moment had ook zij de keuze: kiezen tussen een leven lang huwelijkse gevangenschap of dat weigeren. In dat laatste geval zouden haar broers wel de eer van de familie moeten herstellen. En dat kan natuurlijk alleen als Alya om het leven wordt gebracht. Voor de Nederlandse wet getrouwd met een Nederlandse man klopte ze aan bij het Nederlandse consulaat. De deur bleef dicht.
Hoe kan het eigenlijk dat een eenvoudige sticker die de Saoedi-Arabische cultuur bekritiseert wèl tot ophef leidt bij Buitenlandse Zaken en dit soort verhalen over uithuwelijking en eerwraak niet?
Dat komt doordat de meesten die beroepsmatig nadenken over multiculturele kwesties, zoals hoogleraren, politici, journalisten en ambtenaren, de multiculturalistische ideologie hebben geïnternaliseerd. Dat betekent dat de culturele identiteit – altijd een minderheidscultuur – wordt geacht van superieur belang te zijn voor het inrichten van het leven. De multiculturalistische ideologie bestaat eruit dat het niet voldoende is om enkel vast te stellen dat we in een pluriforme samenleving wonen, maar ook dat dit goed is en moet worden vastgehouden door minderheden te stimuleren zichzelf te blijven (whatever that may mean). Dat gebeurt bijvoorbeeld door middel van het toekennen van subsidies en afwezigheid van kritiek op ideeën en praktijken. Dat betekent ook dat cultuurclaims (bijvoorbeeld de waarde van shariahuwelijken) bij voorkeur niet worden bediscussieerd.
Sommige mensen hechten ook waarde aan, bijvoorbeeld, het lidmaatschap van een neo-nazi-partij. Meisjes met anorexia hechten waarde aan mager zijn. Toch keuren we de laatste twee af (we vinden ze niet ‘goed’). Maar als het aankomt op religieus/culturele praktijken van minderheden raken mensen in de war. Wat is goed? Wat is slecht? Voor een multiculturalist komen die vragen te vervallen of worden slechts beantwoord met: ‘Goed; is een praktijk waar mensen zeggen belang aan te hechten. Einde gesprek.
Nu is het zo dat religieus/culturele minderheden, vertegenwoordigd door onder meer dominant aanwezigen, religieuze en politieke leiders en in stand gehouden door sterke familiestructuren, waarde hechten aan het doorgeven van hun groepsidentiteit aan de nieuwe generatie. Aan wie die schone taak? Aan vrouwen natuurlijk. Vrouwen mogen moederen en zogen en opvoeden. Erdogan herinnert ons daar deze week nog even aan. Om te zorgen dat vrouwen niet afwijken van hun collectieve doel moeten er wel wat zaken zijn geregeld. Geen financiële onafhankelijkheid, dus informeel religieus recht om de erfenis naar de broers te laten gaan; check. Niet zomaar kunnen scheiden: het informele religieuze recht voorziet daar ook in. En zo verder.
Dit zou geen probleem zijn als alle deelnemers akkoord gaan. Maar voornamelijk vrouwen nodigen uit tot het vellen van een oordeel en interventie. Zij willen niet gedwongen worden te leven naar de regels van de religie, maar willen bijvoorbeeld verliefd worden op wie ze willen en als het mis gaat, scheiden volgens seculier recht – waar man en vrouw gelijk zijn. En na de scheiding ook daadwerkelijk vrij zijn. Nu heeft de multiculturalist een probleem: cultuur was toch juist mooi, en goed, en belangrijk voor de identiteit? En nu blijkt dat veel vrouwen daar helemaal niet op zitten te wachten! Crisis in het brein, wat volgt? Totale wartaal over diversiteit en tolerantie en ‘nader onderzoek’.
Dat is wel wat anders voor blanke vrouwen. Zo zijn de multiculturalistische tweedegeneratiefeministen blijven hangen in de gedachte dat de westerse cultuur juist nadelig is voor emancipatie. Gek genoeg geldt dan opeens niet dat cultuur belangrijk is voor de identiteit. Sterker nog, de westerse cultuur moet ingrijpend veranderen. Het plafond moet stuk, er moet meer gewerkt worden en de westerse genderrollen moeten op de schop. Cultuurkritiek is dus zowaar mogelijk! Maar niet voor migrantenvrouwen. Hun cultuur is goed zoals die is.
Deze ideologische strijd tussen universalisme (waarden zijn universeel) en multiculturalisme (van waarde is wat iemand zegt van waarde te vinden en daar kan geen inhoudelijke discussie over worden gevoerd) wordt in kranten en boeken en debatten uitgevochten, al ruim twintig jaar. Het is echter moeilijker om aan te zien dat de multiculturalistische mentaliteit, het ‘politiekcorrecte respect-denken’ zit ingebakken in de ambtenarij en hulpverlening. Daar waar het mensen echt kan raken, door regels te handhaven en subsidiestromen niet naar de verkeerde clubs te laten gaan, daar moet een kentering komen. Mocht dat te veel gevraagd zijn, kan de ongeoefende multiculturalist beginnen met het uitspreken van een waardeoordeel.
Wat vindt de vertegenwoordiging van het ministerie van Buitenlandse Zaken eigenlijk van hun handelwijze inzake Alya? Zet hem op, minister Koenders: u kunt het.
