JOVD-voorzitter Tom Leijte sprak zich gisteren vanwege het opstappen van de dissidente ex-PvdA-Kamerleden Kuzu en Öztürk uit voor een ‘zeteldrempel’, die ongeveer een kwart van de kiesdrempel – zo’n 15.000 stemmen – zou kunnen beslaan. Alleen parlementariërs die meer stemmen dan dat aantal hebben behaald zouden later in hun termijn de partij eventueel mogen verlaten en zelfstandig doorgaan. ‘Democratischer kan het niet’, aldus Leijte. Echter druist zo’n versterking van de fractiediscipline juist in tegen de wil van de kiezer en tegen het nut van het parlement. We moeten juist af van die geforceerde eensgezindheid binnen partijen – die is namelijk pas écht ondemocratisch.
Op het eerste gezicht klinkt het voorstel van Leijte om een zeteldrempel in te stellen als een nobel plan. ”Kiezers stellen tegenwoordig vooral vertrouwen in een lijsttrekker en een lijst. Veel beter zou het daarom zijn om vast te leggen dat zetels ook aan fracties toebehoren, niet alleen aan de parlementariër.’ De logische gedachte hierachter is dat mensen stemmen op een leider en de ideeën van een partij, en niet op het rijtje backbenchers dat ergens onderaan de lijst bungelt.
Maar wacht eens – ageerden de twee Turkse ex-PvdA’ers juist niet tegen het voor sociaaldemocratische begrippen harde integratiebeleid van Minister Asscher? Bleven Kuzu en Öztürk daarmee niet dichter bij hun linkse leest dan de rest van de PvdA-fractie, die onder de druk van het gedeelde regeringsbeleid met de VVD voor niet-socialistische zaken als een verkorting van de WW-uitkering en verregaande bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking stemde?
Inderdaad: wanneer Leijte écht de kiezer in zijn waarde wil laten, dan zou hij er beter aan doen juist afstand te nemen van die beklemmende fractiediscipline. Die maakt van individuele Kamerleden doorgaans niets anders dan kritiekloze compromisknuffelaars, volledig in dienst van het kabinet. Dit staat een volledige controle op de macht en daardoor ook een betere wetgeving in de weg. Kamerleden die dicht bij hun aanvankelijke mandaat blijven en zich geenszins monddood laten maken door de dreiging van het regeringspluche zouden daarom niet gestraft mogen worden, zoals de JOVD wil; zij verdienen een beloning.
Een zeteldrempel is dan ook geen goede oplossing, maar verergert juist het probleem van het constante ja-knikken door regeringspartijen, zeker wanneer je bedenkt dat de rol van het parlement er zonder die verstikkende fractiediscipline er een stuk democratischer van zou worden.
Dat de heren Kuzu en Öztürk onder grote druk de PvdA-fractie hebben moeten verlaten, doet namelijk afbreuk aan dat ene mooie recht dat Kamerleden hebben: vrijelijk discussiëren en stemmen over onderwerpen zonder ruggespraak richting een al dan niet machtsverslaafd partijorgaan, een praktijk die overigens ook nog steeds in onze Grondwet ligt besloten.
We zouden dus moeten voorkomen dat partijen zomaar hun eigen fractieleden zonder pardon eruit kunnen bonjouren. Leg daarentegen juist nog wat meer de nadruk op het parlement als een broedplaats voor vrije deliberatie en stemmogelijkheden, in plaats van het te doen lijken op een dorre, kale weide met enkele herders en tientallen makke schaapjes.
Geef individuele parlementariërs daarom het recht op behoud van hun zetel onder de vlag van de partij waarin ze als volksvertegenwoordiger zijn verkozen. Dwarse parlementariërs die, in tegenstelling tot de rest van de hun fractie, durven af te wijken van de voorgekookte fractiestrategie zijn namelijk meer dan welkom.
