Nog een biografie over Napoleon? Er zijn tienduizenden boeken over de Franse keizer en veroveraar geschreven. Wat voegt het boek van Bart van Loo aan al deze boeken toe? Wetenschappelijk gezien inderdaad niets, maar het is een prachtig geschreven populaire biografie: dramatisch, homerisch, meeslepend en tragisch, zoals het leven van Napoleon ook was. Voor degenen die Napoleon alleen kennen van de snoepjes is dit boek een prachtige inleiding op het leven van deze wereldgeest (dixit Hegel) meer nog dan het ook alleraardigste boekje De kleine keizer uit 2009 van wijlen Martin Bril.
Bart van Loo, een graag geziene gast bij De Wereld Draait Door, wil Napoleon begrijpen via de Franse Revolutie. Zonder de Revolutie zou Napoleon nooit de kansen hebben gekregen die hij nu met beide handen aangrijpt. Bart van Loo kiest er ook voor om de Franse Revolutie uitgebreid te beschrijven: de eed op de kaatsbaan, de bestorming van de Bastille, de onthoofding van Lodewijk XVI en Marie Antoinette, de terreur van Robespierre en het gematigde maar door en door corrupte Directoire van Barras.
Twee opportunistische revolutionairen, Fouché en Talleyrand, krijgen ook veel aandacht van Van Loo, omdat zij later Napoleon zullen dienen als minister. Fouché, die dankzij zijn intriges zorgt voor de val van Robespierre, wordt minister van politie, de listige ex-bisschop Talleyrand (Napoleon noemde hem ooit ‘een keutel in een zijden kous’) wordt minister van Buitenlandse Zaken. Zij helpen Napoleon zolang het goed gaat, maar verraden hun meester als het lot hun meester minder goed gezind is.
Napoleon had als veldheer ongelooflijk veel talent. Zijn tactiek bestond uit het razendsnel verplaatsen van zijn leger en vijandelijke legers verslaan voordat zij er helemaal klaar voor waren. Het liefste deelde Napoleon vijandelijke legers op, zodat hij ze een voor een kon verslaan en vernietigen. Ook maakte Napoleon veel gebruik van de artillerie om gaten in de vijandelijke defensie te slaan. In de achttiende eeuw werden oorlogen uitgevochten door kleine huurlegers en bleven oorlogen redelijk beperkt. Napoleon introduceerde een vroege vorm van totale oorlog. Zijn enorme legers van dienstplichtigen plunderden het halve land leeg om zich in leven te houden.
Ook het liefdesleven van Napoleon krijgt veel aandacht. Zijn grote liefde was Joséphine. Aanvankelijk was zij het die aan de lopende band vreemd ging, daarna was Napoleon de echtbreker. Hij kreeg een heleboel vriendinnen. Serieus was zijn liaison met gravin Marie Walewska, die hoopte dat Polen via Napoleon weer onafhankelijk zou worden. Hun rollebollen leidde niet tot een huwelijk, wel tot een kind. In 1810 trouwde Napoleon met de foeilelijke prinses Marie-Louise van Oostenrijk, met als doel van zijn persoonlijke regime een duurzame dynastie te maken. Het mocht niet baten, want na zijn mislukte veldtocht tegen Rusland verloor Napoleon alles. Nadat hij het eiland Elba begin 1815 ontvluchtte probeerde Napoleon het nog een keer, maar de honderd dagen eindigden in Waterloo.
In zijn eigen tijd was Napoleon al een levende legende. Dat was ook aan de propaganda van Napoleon zelf te denken. Hij creëerde een mythe om hem heen. Napoleon was niet onoverwinnelijk en zijn Egyptische veldtocht van 1798 liep, net als de Russische Veldtocht van veertien jaar later, helemaal in de soep. De kranten van Napoleon maakten van hem echter een held, een briljante veldheer die altijd overwon. Latere dictators zouden, wat de PR-machine betreft, veel van Napoleon opsteken.
Bijzonder aardig is ook de aandacht die Bart van Loo in een nabeschouwing geeft over de erfenis va Napoleon. In 1814/1815 kwamen de Bourbons weer op de troon die de Franse Revolutie wilden terugdraaien, maar ze wisten het Franse volk niet te betoveren. Ook Louis-Philippe, de burgerkoning die na de Franse Revolutie van 1830 (van het beroemde schilderij van Delacroix) op de troon kwam, kon niet tippen aan de populariteit van Napoleon. Zelfs de conservatieve schrijver Chateaubriand begon in deze tijd de keizer een beetje te missen. Frankrijk is nog steeds trots op Napoleon. De biografieën over hem zijn meestal nogal positief getoonzet. Het feit dat dankzij de napoleontische oorlogen meer dan twee miljoen mensen zijn omgekomen wordt gemakshalve maar vergeten. De Franse Revolutie met de guillotines is in de beeldvorming veel erger, hoewel dit apparaat ‘slechts’ 20.000 mensen onthoofdde tijdens de terreur.
Al met al is Napoleon. De schaduw van de Revolutie een episch boek. Dankzij de literatuurlijst achterin het boek worden mensen die wel een wetenschappelijk verantwoord boek over de keizer der Fransen willen lezen ook verder geholpen. Napoleon vond zijn Waterloo in Waterloo, maar de legende is nog steeds springlevend.
N.a.v.: Bart van Loo, Napoleon. De schaduw van de Revolutie (De Bezige Bij Antwerpen, 2014). 492 pagina’s. ISBN 9789085425960. 24,99 euro
