“Op de dag dat de publieke omroep een bestuurder heeft omgebracht, debatteren we erover.” Ruard Ganzevoort, Eerste Kamerlid van GroenLinks, geeft de aftrap voor een partijbijeenkomst in Utrecht over de publieke omroep. Het aftreden van Onno Hoes is ook hier doorgedrongen. Het geeft de discussie direct meer urgentie: wat moeten we van de publieke omroep vinden?
Ganzevoort geeft meteen toe dat hij niet helemaal neutraal in deze discussie staat. Hij is lid van de Raad van Toezicht van KRO-NCRV. Maar al snel blijkt hij in goed gezelschap. Later zullen ook een oud-wethouder, een ambtenaar van het ministerie van OC&W, een hoogleraar journalistiek en een omroepbaas zich in de discussie mengen. Zij blijken allemaal warme voorstanders van de publieke omroep. Dat is dan ook meteen de belangrijkste les van deze bijeenkomst: mensen met een mooie maatschappelijke positie vinden de publieke omroep veelal prachtig.
De inleiding van Ganzevoort is raak: de publieke omroep stamt uit de tijd van de verzuiling toen er informatieschaarste was en die schaarste tussen de zuilen moest worden verdeeld. Dit betekent dat de publieke omroep nu een andere rechtvaardiging nodig heeft. Wat zou die rechtvaardiging moeten zijn? GroenLinks probeert de oplossing te vinden middels een socratisch gesprek. Het gezelschap bespreekt waarom de publieke omroep voetbal en nieuws zou moeten uitzenden, om zo de achterliggende waarden bloot te leggen.
Dat lukt GroenLinks dus niet. Het gesprek vervalt in argumenten die in elke discussie over de publieke omroep terugkomen. De publieke omroep moet zich onderscheiden van de commerciëlen en dus kan voetbal ook aan RTL overgelaten worden. Maar is het dan niet relevant dat veel mensen lol beleven aan voetbal en dat de publieke omroep er ook voor die hen is? Met de reclame-inkomsten van het voetbal kunnen bovendien ook weer educatie en cultuur worden gefinancierd. En ga zo maar door.
Het gezelschap probeert vervolgens de waarden achter al deze argumenten benoemen. Het is een hele lijst: zuinigheid, rechtvaardigheid, noodzakelijkheid, rentmeesterschap, verbondenheid, pluriformiteit, zorgvuldigheid en nog een paar meer. Het probleem ligt voor de hand: al deze waarden zijn minstens zo vaag als het hier geprefereerde containerbegrip ‘publieke waarden’. We hebben in plaats van één vage term, een hele lijst van vage termen gekregen.
Al snel blijkt wat het probleem is van ‘publieke waarden’. Een voorbeeld is de behoefte aan ‘onafhankelijk nieuws’. De publieke omroep biedt volgens de aanwezigen dat nieuws. Maar al snel merkt iemand op dat RTL Nieuws een redactiestatuut heeft en dus ook onafhankelijk is. Ook uw verslaggever meldt dat hij blogt vanuit ‘publieke waarden’. Ook de omroepbaas – die ooit voor SBS werkte – zegt dat je in een commerciële omgeving prima vanuit publieke waarden kunt werken. Met andere woorden: publieke waarden zijn niet uniek voor de publieke omroep.
En zo resteert impliciet een eenvoudige definitie: publieke waarden zijn gesubsidieerd. Dat is immers het enige wat ze uniek maakt.
Waarom is deze discussie eigenlijk relevant? Het panel van gearriveerde mensen leert ons dat er vanuit mediabedrijven systematisch bij de politiek wordt gelobbyd om de publieke omroep kleiner en irrelevanter te maken. Er is een uitholling van het geloof in publieke instituties gaande, zo weten de panelleden de GroenLinks-leden met succes in te prenten. Dit is een slechte zaak want de publieke omroep is ‘de cultuurdrager van Nederland’. Ook hier wordt niet helder waarom RTL en alle andere mediabedrijven dat niet kunnen zijn. Want daarvoor hebben we een definitie van publieke waarden nodig, maar die ontbreekt nog steeds.
Misschien loopt een bedrijf als RTL systematisch de deur plat bij politici om te klagen over de publieke omroep. Maar vooralsnog hoeft de publieke omroep niet te piepen: er blijken vanavond nog ruim voldoende verdedigers van de publieke omroep te zijn die niets willen veranderen, behalve iets vaags als ‘de maatschappelijke legitimatie opnieuw uitvinden’. De conclusie dat we zuinig moeten zijn op de publieke omroep komt niet echt als een verrassing.
Waarom nodigt GroenLinks geen critici uit om te reflecteren op de waarde van de publieke omroep, vraag je je af.
