De geruchten gingen al rond, maar deze week werd officieel dat Über-Commissaris Frans Timmermans de schaar ging zetten in een groot pakket aan Europese regelgeving. Het schrappen van maatregelen richting een meer circulaire economie in de Europese Unie sprongen daarbij het meest in het oog, in een week waarin ook de grote klimaattop in Peru werd gehouden. Kort gezegd: Europese groene plannen gingen door de shredder, want daar gaat Europa volgens Timmermans niet over.
Timmermans bleef aanvankelijk stil toen de snoeigeruchten voor het eerst de ronde deden, ogenschijnlijk vertrouwend op de suprematie van zijn argumenten. Hij was immers aangesteld om te zorgen voor “betere regelgeving”, bij uitstek de rechtvaardiging voor zijn positie als eerste vicepresident. Bij zijn aantreden sprak hij dan ook warme woorden over een Europa dat weer over de grote lijnen moest gaan en niet over olijfolieflesjes. Nu, amper twee maanden in zijn termijn, gaat indachtig die belofte de stofkam door een pakket van vierhonderd mogelijke nieuwe Europese richtlijnen. Timmermans wil hiermee demonstreren dat het de Europese Commissie menens is. Hij gaat kritisch iedere Europese richtlijn op de korrel nemen om te zien of deze wenselijk is. Tachtig gaan er overboord, 320 blijven er over. De regeldruk is met 20 procent verminderd; schouderklopjes alom.
De vraag is echter, hoe bepaalt een Eurocommissaris als Timmermans wat wel en niet wenselijk is? Uit zijn toelichting komt eigenlijk naar voren dat hij als een bureaucraat, een ambtenaar dus, heeft gekeken naar de materie. Een ambtenaar stelt zich immers de bureaucratische vraag: waar levert het aantoonbaar een voordeel op om op Europees niveau afspraken te maken? Volgens die redenering kan Timmermans, de Eurocommissaris, inderdaad tot de conclusie komen dat regels rondom afvalverwerking en schone lucht geen Europese aangelegenheid zijn. Als we de 320 “acceptabele’ richtlijnen afzetten tegen de 80 geaborteerde richtlijnen, dan zou daar dientengevolge een beeld naar voren moeten komen dat de stoere taal van Timmermans rechtvaardigt. Oftewel; bewijs dat de Europese Commissie een objectieve subsidiariteitstoets heeft toegepast en geen politiek bedrijft.
De realiteit is echter dat de keuzes wel degelijk politiek gedreven zijn. Waarom is het klimaat geen Europese aangelegenheid en zijn Europese banen dat wel? Waarom is de digitale economie wel een Europese aangelegenheid en de circulaire economie niet? Het antwoord is: omdat Timmermans hierin een politieke keuze maakt. De Commissie kiest ervoor om deze politieke vragen zelf al te beantwoorden voor het Europees Parlement er aan te pas komt. Zonder initiatief van de Commissie, gebeurt er in Europa niets. Niet Timmermans de ambtelijke Eurocommissaris, maar Timmermans de minister uit het Europese kabinet-Den Uyl van EVP en S&D hakte deze weken de knopen door.
Waarom is dit problematisch? De Europese Commissie is in grote mate nog altijd een bureaucratie die in dienst staat van de Europese lidstaten en het Europees Parlement. Het is al behelpen met de democratische legitimiteit in Europa, maar als de Commissie de werkwijze van Timmermans blijft hanteren dan wordt het op dit vlak alleen maar moeilijker. Gelet op de mate van democratische legitimiteit die er binnen het huidige stelsel van Europese instellingen bestaat, of beter gezegd: gelet op de democratische legitimiteit die er zeker níet is, heeft de Europese Commissie weinig ruimte om op eigen houtje politiek te bedrijven. Er is op zich niets mis met een Commissie die een kritische blik richt op de hoeveelheid initiatieven die het zelf de deur uit stuurt. Het wordt echter problematisch wanneer de Commissie voor de poort al gaat selecteren met een politieke bril op. Daarvoor heeft het steun nodig van een échte coalitie en een échte oppositie.
De Commissie-Juncker heeft echter meer dan welke Commissie uit de geschiedenis een politieke mantel omgedaan. Daarmee bevinden Juncker en Timmermans zich op een glibberig pad. We gaan nu uitvinden hoe ver de Commissie op dat pad kán en mág gaan. Hoe dit ook eindigt; Timmermans moet zijn verantwoordelijkheid nemen voor de politieke keuzes die hij maakt. Door milieuregels af te doen als onnodige regeldruk, duikt hij weg voor een hoop lastige vragen die hij in zijn zelf aangenomen rol van politicus boven die van ambtenaar zou moeten beantwoorden. Burgers hebben recht op die antwoorden, zeker zolang hij zich presenteert als rechtgeaarde sociaaldemocraat op een missie in Brussel.
