Het steeds verdergaande streven om tegen elke prijs, ‘precluded event security’, de veiligheid op internet te ‘garanderen’ tast de rechtsstatelijke balans aan. Dat staat in een rapportage van de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV), dat vandaag verschijnt. Het rapport, ‘Het internet: een wereldwijde vrije ruimte met begrensde staatsmacht’, dat de raad uitbrengt is een reactie op een vraag van de toenmalig minister van buitenlandse zaken, Timmermans.
Het volledige advies beslaat een rapportage met elf aanbevelingen die het AIV doet, waarin men onder andere ingaat op de veranderde verhoudingen die door het internet ontstaan zijn. Daarbij gaat men ook in op het veranderende internet zelf.
De AIV wijst er op dat het internet is vormgegeven als model met vele belanghebbenden, privaat en publiek, waarbij ook de Amerikaanse overheid een vinger in de pap heeft, via het ICANN. “Na de Snowdenaffaire is het algemene gevoel dat deze band niet langer kan worden gehandhaafd”, zo stelt men.
Het is moeilijk om tot een consensus te komen over een bruikbare opzet van ‘het internet’ in internationale kring, daar verschillende naties er verschillende opvattingen over waarden op na houden. In het geval van Nederland wijst men er daarbij in het bijzonder op dat de opvattingen van de VS nogal eens kunnen verschillen van de EU, en veel organisaties gevestigd zijn in de VS. Dat private organisaties op internet een grote rol spelen bemoeilijkt de situatie nog eens: “Bedrijven worden primair geleid door het winstoogmerk en hebben met uiteenlopende nationale en internationale wettelijke kaders te maken”. Dat maakt het belangrijker er op te letten dat onze opvattingen over privacy gewaarborgd blijven.
De Adviesraad maakt verder gewag van de ‘erosie’ van het begrip ‘persoonsgegevens’ in de nieuwe werkelijkheid die het internet met zich mee brengt. Dit als gevolg van “ontwikkelingen zoals Big Data en mass- of targeted surveillance van burgers”.
De AIV gaat mee in de kritieken die stellen dat verkeersgegevens wél persoonsgegevens kunnen zijn. Volgens hen wordt er vaak ten onrechte van uit gegaan dat dat niet zo is. Omdat uit de metadata wél (individuele) profielen kunnen worden samengesteld, is er echter wel degelijk sprake persoonsgegevens. “De veronderstelling dat anonieme gegevens op grote schaal verzameld mogen worden zonder effectief toezicht, is dan ook onjuist.”
“De veronderstelling dat anonieme gegevens op grote schaal verzameld mogen worden zonder effectief toezicht, is dan ook onjuist”
De adviezen van de raad komen in dezelfde week dat minister Opstelten van veiligheid en justitie onder vuur kwam te liggen bij de uitreiking van de jaarlijkse Big Brother Awards. Bij ‘internet-burgerrechtenbeweging’ Bits of Freedom (BoF) kwam de minister als ‘winnaar’ van de award voor privacyschenders uit de bus. Genoemde kritiekpunten bij de uitreiking waren onder andere het bagatelliseren van de gevolgen van het verzamelen van verkeersgegevens door het ministerie, en zich richten op een ‘totale controle’ van het internet onder het mom van ‘veiligheid’. Zaken waar vandaag nu ook de Adviesraad Internationale Vraagstukken in haar rapport voor waarschuwt.
