Het klonk zo mooi. De uitnodiging voor de persconferentie van begin december vermeldde: ‘Een Europese agenda tegen georganiseerde misdaad.’ Toch leek het gezelschap bij binnenkomst al meteen niet Europees. Iedereen die op Italiaanse mannen valt, kon hier zijn hart ophalen. Was het wel een persconferentie? Zo was het wel aangekondigd, maar het leek er niet op. In het Europees Parlement moet iedereen – voor de veiligheid – een badge dragen. Van een afstand kun je niet zien wat er op de badge staat, maar deze Italianen droegen vrijwel allemaal een sticker, wat vermoedelijk betekent dat ze als burger eenmalig op bezoek zijn en zeker geen journalistiek doel hadden of vaker in het Parlement moeten zijn.
Een ongeïdentificeerde man leidde de bijeenkomst in. Hier werd een plan gepresenteerd tegen corruptie en georganiseerde misdaad. Het was een ‘European agenda’, zoals die wel vaker in het Europees Parlement wordt gemaakt. Maar hoe Europees was dat plan eigenlijk?
Er komen zes punten aan de orde. Er moeten Europese regels komen voor de bescherming van klokkenluiders, leren we. Ook moet er een dag komen ter herinnering aan en herdenking van de slachtoffers van de maffia. De organisatoren hebben hiervoor 21 maart in gedachten, aangezien die dag nog geen associatie heeft met een ander doel.
Maar er was meer. Er moeten Europese regels komen voor het confisqueren van goederen van criminelen, want dat zou op dit moment niet kunnen. Ook is er ‘een geïntegreerde aanpak’ nodig van Eurojust en Europol. Er moet actie komen tegen het witwassen van geld en milieumisdaden zoals het illegaal dumpen van afval.
Luigi Ciotti, een Italiaans priester die zijn leven wijdde aan de bestrijding van corruptie en de maffia, nam het woord. De vertaler kon het betoog maar nauwelijks bijhouden. De essentie was dat Ciotti eigenlijk al twintig jaar roept dat er actie moet komen.
‘We moeten niet alleen naar Italië kijken,’ meldde Ciotti doodleuk. ‘We zijn hier immers in Europa,’ zei hij alsof zijn toehoorders zich er niet van bewust waren in Brussel te zijn beland. Maar of het nu om Italiaanse of Europese voorstellen ging bleef vaag. Al snel refereerde Ciotti uitgebreid aan een situatie in Rome, die de wereldpers niet haalde.
Ciotti had alleen nog een klein bruggetje naar Europa nodig. ‘Er zijn problemen in Italië, maar in de rest van Europa ook!’ riep hij: ‘de maffia en corruptie zijn twee zijden van dezelfde medaille!’ De zaal applaudisseerde alsof dit verband hier voor het eerst werd erkend.
Elly Schlein, ook uit Italië en Europarlementariër voor de sociaaldemocraten (S&D, zit ook de PvdA in) knikte driftig bij alles wat Ciotti te melden had. Zij mocht nog wat aanvullende opmerkingen maken. ‘Corruptie is een probleem in ons land, maar ook in Europa!’ wist ze te melden. Daarom wilde ze meer gezamenlijk beleid. Weer applaus.
Ook Philippe Lamberts, Europarlementariër voor de Groenen (zit ook GroenLinks in) en de enige niet-Italiaan, meldde dat ‘dit inderdaad een EU-zaak is.’ De geloofwaardigheid van de democratie staat volgens hem ter discussie en dus moeten we hiervoor vechten. Er is al een triloog bezig: een mistige onderhandeling achter gesloten deuren die de toekomstige besluitvorming voorkookt.
Op deze ‘persconferentie’ kunnen we leren hoe nationale onderwerpen in een Europese setting opeens ‘Europees worden.’ Niemand ontkent dat misdaad en corruptie internationale problemen zijn en dat samenwerking nuttig kan zijn. Veel landen kunnen ongetwijfeld van elkaar leren, maar vereist dat geïntegreerd Europees beleid? Of kunnen regeringen elkaar beter af en toe opbellen? Wordt de corruptie met Europees optreden sneller opgelost? Worden er dan meer criminelen ingerekend? Het is allemaal onduidelijk, maar de aanwezigen weten al dat een Europese oplossing het beste is.
Het ligt meer voor de hand te denken dat corruptie een Italiaans probleem is en dat het daar niet lukt dit onder controle te krijgen. De Italianen hopen dat Europa dat beter doet. Zo vereist vrijwel elk probleem vanzelf Europees ingrijpen.
