Het is een opmerkelijke ontwikkeling. Beurzen die zelf genoteerd zijn op een beurs of die naar de beurs gaan. Vaak gepaard met een mooie prospectus zonder een woord over de opkomst van concurrerende diensten waardoor de markt in zwaar weer verkeert. Het past bij de voormalige monopolisten in Europese landen en niet bij een open markt. De belangrijkste inkomsten – Trading Revenues en Market Data & Indices – staan dan ook onder hevige druk. Door nieuwe Europese wetten, maar ook door de keuzes van Europese beurzen zelf.
Met de invoering van de beleggingsrichtlijn MiFID, die sinds november 2007 in werking is, heeft de Europese Unie het beurslandschap definitief veranderd. MiFID moet er kortgezegd voor zorgen dat beleggers in Europa beter beschermd worden en er meer concurrentie komt in beurshandel en beleggersmarkt. En dat is gelukt. Er zijn nu meer handelsmogelijkheden in Europa: alternatieve beurzen zoals TOM en Chi-X snoepen met scherpe tarieven en innovatieve diensten flink marktaandeel af.
In Nederland verloopt al ruim 30 procent van de optiehandel via TOM. Het is nu bijvoorbeeld voor financiële instellingen ook toegestaan om orders van klanten intern af te handelen, in plaats van door te sturen naar de effectenmarkt. Deze ontwikkelingen worden tot nu toe nog handig verbloemd. De hogere trading revenues ontstaan doordat door de financiële crisis en daarna de economische recessie er veel meer is gehandeld op de effectenbeurzen. De cijfers laten echter niet zien welke inkomsten structureel via de achterdeur verdwijnen naar concurrerende nieuwe beurzen.
Maar er is meer aan de hand. De voormalig monopolisten worstelen met de nieuwe regels van het spel en proberen op allerlei oneigenlijke manieren producten en inkomensstromen te beschermen. En dat werkt soms averechts. Zo worden buitenlandse fondsen geïnteresseerd voor een plekje in de AEX-index. Dit is voor de korte termijn goed voor de inkomsten van Euronext, want meer bedrijven betekent meer handel en meer handel betekent meer transactievergoedingen.
En die buitenlandse fondsen doen graag mee. Want wanneer je in het AEX-mandje ligt, heb je gegarandeerde publiciteit wat leidt tot meer vraag en dus een hogere aandeelwaarde. Het lijkt een win-win situatie. Maar deze ‘uitverkoop’ van de AEX reduceert uiteindelijk de totale waarde van de AEX tot nul. En omdat de AEX zijn relevantie verliest als die is opgebouwd uit buitenlandse fondsen, is het enerzijds geen graadmeter meer voor de Nederlandse economie en anderzijds geen benchmark meer voor Nederlandse beleggers.
En ook voor de derde grote bron van inkomsten ziet het er niet goed uit. Dit zijn de zogenaamde data- en licentieverkopen. Banken betalen ieder jaar tientallen miljoenen euro’s zodat ze financiële producten kunnen verkopen die gebaseerd zijn op de AEX-index. In Nederland oordeelde de rechter in 2013 dat refererend gebruik van de AEX-index wel is toegestaan mits met een eigen ticker-symbool. Zoals een ruitenwisserfabrikant het recht heeft om aan te geven dat een bepaald type ruitenwisser geschikt is voor een Volvo of Peugeot, zo mag een derde partij de referentie naar AEX gebruiken zonder daarvoor te betalen.
De uitspraak betekent dat deze inkomsten van beurzen zoals Euronext behoorlijk onder druk zullen komen te staan. Dit proces wordt versneld met de opkomst van nieuwe concurrerende aandelen indices zoals de NL20 Index van TOM. Het zijn slechts voorbeelden van inkomstenstromen van de oude generatie effectenbeurzen die hoogstwaarschijnlijk op korte termijn behoorlijk zullen opdrogen. Het lijkt mij in ieder geval een enorme uitdaging om dit uit te leggen aan je aandeelhouders.
De komende dagen op TPO Talk: the best of 2014. Deze blog verscheen eerder op 17 juni.
