Het spook dat angst heet waart sinds de zomer weer door de hoofden van veel Nederlanders en Europeanen. Het kwam op met de video’s van de jihadisten die de hoofden van Westerlingen afsneden en eindigde woensdag met de beelden van de gruwelijke aanslag op de redactie van weekblad Charlie Hebdo. Door het recente geweld van moslimextremisten lopen de sociale spanningen in Europa wederom op. De angst om zelf slachtoffer te worden van deze terroristen is bij veel mensen immers aanwezig. Dit hangt helaas samen met grotere angst voor moslims in hun eigen omgeving. Tegelijkertijd worden steeds meer moslims bang dat henzelf of hun instellingen iets overkomt. Politieke partijen, zoals de rechts-populistische PVV, spinnen garen bij de angst en wakkeren dit met hun retoriek aan. Zo wordt de angst voor elkaar alleen maar groter.
Angst zit van nature in de mens. We stammen af van de mensapen, die honderdduizenden jaren geleden in de natuur moesten overleven door zichzelf voortdurend te beschermen of door de strijd met anderen aan te gaan. De moderne mens heeft zichzelf ontwikkeld, maar het blijft een feit dat de gevoelens van angst ter zelfbescherming nog altijd in ons zitten. Zo beschermen we onszelf tegen inbrekers en kijken we uit voorzorg om ons heen als we oversteken op straat. Terwijl we dat doen zijn we niet bewust bang, maar beschermen we onszelf net als lang geleden in de natuur. Maar er zijn nog meer vormen van angst.
Kijk naar de angst om je baan kwijt te raken, om je ouders te verliezen of om je liefdesrelatie te moeten beëindigen. Al deze angstvormen houden mensen scherp, maar zorgen ook onnodige voorzichtigheid worden en het uitblijven van nieuwe stappen in het leven. Veilig blijven zitten waar je zit – op hetzelfde werk, in hetzelfde huis of in dezelfde relatie – is dan vaak de uitkomst. Op deze manier blijft ook de ontwikkeling van de geest achterwege.
Echter, sinds de aanslagen van 11 september 2001 is er een nieuw soort angst bijgekomen: die voor de moslimterroristen. Het is niet nodig uit te leggen waarom deze angst bestaat en waar het over gaat. Zoals gezegd is deze angstvorm sinds een paar maanden weer meer terug in de hoofden van veel mensen. In Duitsland demonstreren boze burgers bijvoorbeeld steeds vaker uit angst voor de islam, moslims en vreemdelingen. In zijn kersttoespraak zei bondspresident Joachim Gauck dat deze angst serieus genomen moet worden, maar dat mensen er niet aan moeten toegeven. “Angst ernstig nemen betekent niet jezelf door angst laten volgen”, aldus Gauck. Daarmee heeft hij een groot punt. Bezorgdheid is goed, maar je laten leiden door het oergevoel van angst is slecht en kan alleen maar uitlopen op leed.
De aanslag op de redactie van Charlie Hebdo en de reacties van rechts-populistische politici zoals Geert Wilders in Nederland en Marine le Pen in Frankrijk, zoals “het is nu oorlog”, wakkeren bij veel mensen nog meer angst aan. Zowel de populisten als de moslimextremisten hebben er baat bij dat mensen bang voor elkaar zijn. Bange burgers kunnen hun angst laten blijken door in het stemhokje op de rechtspopulisten te stemmen en angstige moslimjongeren kunnen Europa verlaten om zich aan te sluiten bij terreurorganisaties zoals IS in Syrië. Op deze manier groeit de angst en daarmee ook het extremisme. Uiteindelijk brengt dit nog meer onzekerheid en geweld met zich mee.
Om deze vicieuze cirkel te ontkomen moeten we als moderne mensen nadenken, stilstaan bij de angst die in onze hoofden kan opkomen. Daarom zeg ik: heb geen angst! Blijf met beide benen op de grond en ga door met de dagelijkse besognes die ons Europeanen zo sterk maakt. Geef niet toe aan de angst die extremisten willen zaaien voor hun eigen gewin en ga uit je eigen kracht en van het positieve in de medemens. Door angst de baas te zijn komen we sterker uit deze moeilijke tijd.
