Stel dat de Tweede Kamer zou besluiten dat alle gemeenteraden eenmalig twee jaar langer mogen blijven zitten. Wat zou u daarvan vinden? Veel burgers zouden hun schouders ophalen, maar er zou ook discussie ontstaan: kan dat zomaar? Is het verantwoord de zittingsduur zomaar twee jaar te verlengen en burgers daarmee de mogelijkheid te ontnemen sneller hun gemeenteraden te evalueren en eventueel te vervangen?
Toch is dit wat er bij de waterschappen gebeurde. De laatste verkiezingen waren in november 2008, maar we gaan pas in maart dit jaar weer naar de stembus in plaats van in 2012. Werkelijk niemand heeft hier een moment aandacht aan besteed of er een kritische vraag over gesteld. Het is tekenend voor de desinteresse van burgers in de waterschappen. Is die desinteresse reëel of staat er toch iets op het spel op 18 maart aanstaande? Ik vraag het de komende weken aan Thirza Bronner, kandidaat voor de partij Water Natuurlijk voor het waterschap Amstel, Gooi en Vecht (AGV).
AGV is het waterschap in de omgeving Amsterdam en Hilversum. Hier blijkt al direct hoe ingewikkeld waterschappen zijn: AGV is een gebied waarvan niemand de grenzen kent en waarmee niemand zich identificeert. Het gebied overlapt met delen van drie provincies en loopt soms dwars door gemeentegrenzen heen. Amsterdam Noord behoort tot waterschap Hollands Noorderkwartier terwijl de rest van Amsterdam behoort tot AGV.
Burgers zouden AGV kunnen kennen van de waterschapsbelasting, maar sinds enkele jaren is ook die kans kleiner geworden. AGV heeft een uitvoeringsorganisatie opgezet waarvan de naam veel bekender is, al is het maar omdat deze naam op allerlei plaatsen terugkomt: Waternet. Wat de relatie is tussen AGV en Waternet wordt niet of nauwelijks expliciet gemaakt, zodat burgers bij Waternet nooit weten dat ze eigenlijk met AGV van doen hebben. Om het ingewikkeld te houden voert Waternet ook taken voor de gemeente Amsterdam uit.
Het waterschap bestaat uit een algemeen bestuur en een dagelijks bestuur. Sinds de vorige verkiezingen doen er politieke partijen mee. Bij AGV zijn er dertien fracties. Drie fracties zijn geen partijen, want dit zijn benoemde zetels namens boeren, bedrijven en natuurorganisaties. Vijf partijen zijn bekend: CDA, VVD, PvdA, ChristenUnie-SGP en de Partij voor de Dieren. Van de andere vijf heeft nog nooit iemand gehoord: Water Natuurlijk, Eigen Woning en Water, Algemene Waterschapspartij, Socialistische Waterschapsvereniging en Recreatie, Wonen en Water.
Thirza Bronner is kandidaat voor Water Natuurlijk, een partij opgericht door D66, GroenLinks, natuurorganisaties, recreanten en sportvissers. Bronner is lid van D66, maar die partij wilde niet zelfstandig aan de waterschapsverkiezingen meedoen, omdat men vindt dat ‘partijoverstijgend’ naar water gekeken moet worden. Hoewel de partners in Water Natuurlijk het idee geven dat deze partij relatief groen is vergeleken met de rest, is het partijonderscheid niet helder. Volgens Thirza kunnen we het beste wachten met die vraag tot de partijprogramma’s aan het einde van de maand bekend zijn.
Thirza blijkt een specialist. Ze werkt bij Both ENDS, een natuurorganisatie die zich onder andere bezighoudt met duurzaam waterbeheer. Ze heeft ook ervaring opgedaan met waterbeheer in ontwikkelingslanden, waar volgens Thirza veelal met jaloezie naar het Nederlandse systeem van waterschappen wordt gekeken. De reacties op mijn stuk van vorige week laten hetzelfde zien: waterschapsbestuurders vinden hun bestuurslaag heel belangrijk en identificeren zich er sterk mee. Maar nuttig bestuur is iets anders dan een maatschappelijke legitimatie.
Ook Thirza worstelt met de vraag wat er democratisch is aan het waterschap. Deels worden de bestuurders aangewezen en deels wordt het bestuur gekozen. Hebben deze bestuurders weleens contact met gewone burgers? En hebben burgers dan invloed? Thirza weet zeker dat burgers contact hebben met het waterschap als ze direct bij een kwestie betrokken zijn. Dan worden bestuurders ter verantwoording geroepen. Ook is er overleg met maatschappelijke organisaties. Maar brede burgerbetrokkenheid, brede bekendheid en verantwoording naar een groot publiek lijken afwezig.
En zo openbaart zich direct het probleem: verkiezingen gaan niet om concrete, lokale waterkwesties, maar om de onderling diverse visies van partijen en de vraag of die aan burgers te communiceren zijn. Daar lijkt het vooralsnog niet op.
Chris Aalberts volgt de komende twee maanden de campagne voor de waterschapsverkiezingen.
