Tijdens zijn jaarlijkse State of the Union vannacht zal president Obama pleiten voor een sterkere middenklasse en minder inkomensongelijkheid. Terwijl hij spreekt voor een Congres met de grootste Republikeinse meerderheid sinds de Tweede Wereldoorlog, zal hij ook de aangesterkte Amerikaanse economie aanprijzen. Obama zal beargumenteren dat het nu tijd is om elke Amerikaan hiervan mee te laten profiteren.
De precieze voorstellen die Obama zal doen, zullen geen verrassing zijn. De afgelopen weken zijn de beleidsvoornemens voor het komende jaar één voor één onthuld. Zo was al bekend dat de president de belastingen wederom wil verhogen voor de rijkste Amerikanen. Hiermee betaalt hij zijn andere plannen, te weten: gratis mbo-opleidingen, het terugdringen van methaanuitstoot en alle werkenden het recht geven op betaald ziekte- en zwangerschapsverlof.
Het is een bewuste strategie van het Witte Huis de voorstellen niet gelijktijdig te presenteren. Dat verklaarden adviseurs aan het Amerikaanse Politico. Door ze uit te smeren over de hele maand januari, verzekert de president zich van maximale aandacht voor elk voorstel. Dat heeft gewerkt. Zijn voorstel voor gratis mbo werd meer dan acht miljoen keer gedeeld op Facebook en is daarmee het meest gedeelde bericht van de president op het medium
De speech wordt gehouden op een moment dat Obama tot verbazing van velen goede tijden beleeft. Na de voor zijn partij desastreus verlopen Congresverkiezingen afgelopen november, scoort Obama de ene beleidsoverwinning na de andere. Zo gaf hij 5 miljoen illegalen een verblijfsstatus, sloot hij een klimaatdeel met China, sprak hij zich uit vóór netneutraliteit en haalde hij de banden aan met Cuba. Tevens is hij grote stappen aan het zetten richting de sluiting van Guantánamo Bay door het aantal gevangen gestaag terug te dringen. Het Amerikaanse publiek waardeert het. Zijn populariteit is voor het eerst in jaren weer toegenomen volgens de peilingen.
Maar de vraag is of Obama deze periode van ongekende productiviteit kan voortzetten. De meeste van deze beleidswijzigingen zijn eenzijdig aangekondigd en vereisen niet de medewerking van het door Republikeinen gedomineerde Congres. Dit is in lijn met de strategie die de president in zijn vorige State of the Union aankondigde. Als de Republikeinen niet willen meewerken, regelt Obama het via algemene maatregelen van bestuur. Alleen loopt hij nu tegen de grenzen aan van wat hij nog zonder een formele wet kan regelen.
Om de echt grote problemen aan te pakken, kan Obama niet langer zonder het Congres. Daarbij staan er twee dingen hoog op de politieke agenda: ten eerste de belastingwijzigingen om de sociale zekerheid betaalbaar te houden, daarnaast wil Obama ook het minimumloon verhogen omdat dat volgens hem nu te laag is om van te kunnen leven. Hij heeft het loon al verhoogd voor medewerkers van de federale overheid maar om het bindend te maken voor private bedrijven is een wet vereist, en dus het Congres.
Tot dusver hebben de Republikeinen negatief gereageerd op de voorstellen van Obama. Ze delen bijvoorbeeld de wens van de president om het belastingstelsel te hervormen maar zijn al sinds jaar en dag mordicus tegen het verhogen van belastingen op de rijken. Daarom moet Obama’s State of the Union ook beslist niet worden gezien als de beleidsagenda voor het komende jaar. Het is eerder het openingssalvo in eventuele onderhandelingen met de Republikeinen. Of die er gaan komen, is nog niet zeker. Maar niet alleen de president heeft een reden om samen te werken; met de presidentsverkiezingen van 2016 in zicht moeten de Republikeinen laten zien dat ze niet alleen overal tegen zijn, ze moeten ook laten zien waar ze dan wél voor staan.
