De waarheid en niets dan de waarheid: dat wil Facebook aan haar gebruikers bieden met de nieuwe functie die het binnenkort installeert. Met die nieuwe functie is het mogelijk aan te geven of een item op de tijdlijn waar of onwaar is. Zo kan men berichten die veel mensen als onwaar beschouwen minder urgentie geven. Het bericht verschijnt dan op minder tijdlijnen dan berichten die wel de waarheid bieden. Nuttig? Of juist een gevaarlijke toevoeging die mensen een kans geeft invloed uit te oefenen op wat wel en wat niet aan andere ogen verschijnt?
Waarom toch die voorkeur voor waarheid boven de ‘leugen’? Is de waarheid zoveel waardevoller dan een mooi verhaal? En is die ook nuttiger? Misschien wel. Toch is het niet in alle gevallen logisch om de waarheid te verkiezen. Dat geldt bijvoorbeeld voor satire. Berichten van De Speld, The Onion en The Daily Currant zijn een feest om te lezen, ondanks dat ze geen waarheid verkondingen. Zijn dit dan die berichten die met de nieuwe functie minder vaak op je tijdlijn kunnen verschijnen? Puur en alleen omdat een grote groep mensen ze als onwaar beschouwt.
In ieder geval is dat niet de gedachte die Facebook heeft met de introductie van deze functie. Waar het op inspeelt is dat het als medium een steeds centralere plek in neemt in de toevoer van nieuws aan het publiek. Het is niet langer de tv, radio of krant die je op de hoogte stelt van het laatste nieuws. Die rol is overgenomen door social media als Facebook en Twitter. Zij stellen nu de gebruiker als eerste op de hoogte van de actualiteit. Daarom voelt het platform zich ongetwijfeld verplicht om orde te scheppen in de berg aan informatie die het aan haar gebruikers levert.
Maar wie of wat bepaalt wat waarheid is? De keuze die Facebook maakt is duidelijk: haar eigen gebruikers. Zij kunnen aangeven of iets onwaar is, waarmee hij andere lezers informeert over de waarheidsgehalte van een tekst. Vervolgens geeft Facebook boven het bericht melding dat het mogelijk onwaar, hoax of misleidend is. Daarnaast zorgt het platform er voor dat berichten die als onwaar zijn bestempeld minder ruimte krijgen op de tijdlijnen van andere mensen. Facebook stelt dat de gewone gebruiker weinig zal merken van de toevoeging. Vooral pagina’s die hoaxes en misleidende informatie sturen zullen zien dat hun berichtenbereik afneemt. Wat is daar op tegen?
Niet zo veel. Toch zitten er potentiële gevaren vast door het gebruik van de massa. Wat als de massa een bericht aangeeft als onwaar, terwijl het de werkelijkheid wel juist aangeeft? Sites als GeenStijl hebben al laten zien wat een massa kan doen wanneer je deze inzet om te schoppen tegen een gevestigde orde. Wat gebeurt er met wetenschappelijke berichtgeving over zaken als klimaatverandering waar veel onenigheid over de juistheid van standpunten is? En hoe reageren gebruikers op satire?
Volgens Facebook is er geen reden tot zorg. Uit tests is gebleken dat de meerderheid geen humoristische berichten als satire markeert als een verspreide leugen. Hoe het met andere, voor sommige ongewenste berichten omgaat laat het bedrijf niet weten. Misschien vertrouwt het op het corrigerende vermogen van de massa?
Grote kans dat ze daar gelijk in krijgen. Om continu met een grote groep mensen berichten af te gaan en deze als onwaar aanvinken lijkt eerder een vergezocht scenario voor een roman dan de werkelijkheid. Toch is het belangrijk om deze nieuwe functie in het oog te houden en te begrijpen. Natuurlijk om te zien of mensen deze functie niet ‘misbruiken’. Maar vooral om inzichtelijk te hebben hoe informatie op onze tijdlijn verschijnt. Want precies dat is nog steeds niet inzichtelijk. Dat Facebook zo openlijk spreekt over de nieuwe functie, is alleen daarom al een mooie vooruitgang.
