Wie denkt dat wijlen Nelson Mandela jarenlang in Robbeneiland zat opgesloten vanwege het geklungel van een handvol, perverse Blanke Afrikaners, heeft stront in zijn ogen. De politieke leiders die Mandela nu met lijmerige omhaal van woorden roemen en eren, waren ooit medeverantwoordelijk voor zijn gevangenschap. In naam van ‘Het Vrije Westen’ keken zij jarenlang de andere kant op als het net even ingewikkeld werd. Het apartheidsregime, hoe zeer ook verfoeid en verwenst in de vergaderzalen van de Verenigde Naties, genoot decennia even impliciete als cruciale steun van Het Vrije Westen. Anti-apartheidsstrijders in Zuid-Afrika? Dat waren communisten. En communisten moesten te vuur en te zwaard worden bestreden.
Mandela moest worden opgesloten omdat, zo was de redenering, zijn doel was een vlijtige, blanke regering met geweld omver te werpen. Dat die vlijtigheid en blankheid vooral betekenden dat voortvarend, en naar goed koloniaal gebruik, gewerkt werd aan een omvangrijk genocideprogramma, zag men graag even over het hoofd. Mandela en zijn Afrikaanse Nationaal Congres (ANC) waren communistisch en daarom was alles gerechtvaardigd. Afranselen, de kerker in. Mandela heeft uiteindelijk 27 jaar heeft vastgezeten. Het Vrije Westen, waaronder Bijbels Nederland, heeft 27 jaar lang de andere kant opgekeken. Apartheid? Ach, dat viel wel mee. Elk land heeft zo zijn eigen problemen. En communisme? Dat is nog erger dan de pest.
Wat dat betreft is de postmortale heldenstatus van Nelson Mandela wellicht het beste te zien als het zwarte gezicht van Westerse hypocrisie: De jaren na zijn vrijlating werd Mandela door het Vrije Westen op handen gedragen en toegezongen. Hij werd geëerd met eredoctoraten, vereeuwigd in standbeelden, straatnamen en meezingers; hij werd zelfs gelauwerd met de Nobelprijs voor de Vrede. Waarom? Omdat het Westen iets had goed te maken? Of omdat de goede, lieve man ten nadele van zijn eigen verdrukte zwarte gemeenschap de blanke goegemeente in haar volmaakte waarde(loosheid) had laten gedijen? Waarom werd Mandela in zijn laatste levensjaren toch zo rijkelijk en intensief gelauwerd?
Mandela was voor rechtvaardigheid. Helder. Mandela riep herhaaldelijk dat hij niet alleen tegen blanke overheersing, maar ook tegen zwarte overheersing was. Hoezo? Welke zwarte overheersing? Heeft het uitgeefpunt van de Nobelprijs, het Vrije Westen, ooit moeten vrezen voor de totale opstand van zwarte, uitgemergelde, onderdrukte volksstammen die met knotsen en speren ten strijde trokken tegen een zwaar bewapend groepje blanke Wilden? En heeft Mandela’s oproep tegen zwart extremisme die strijd in de kiem gesmoord? Seriously?
Zelfkastijding kan soms worden gebruikt als een effectief politiek-strategisch instrument. Met de nadruk op “soms”. Het suggereert ingetogenheid en zelfkennis. “Wij zijn ook geen lieverdjes.” Zo’n blik naar binnen is vooral positief als daarmee decennialang bloedvergieten kan worden voorkomen. Maar politieke zelfkastijding werkt alleen als het geloofwaardig en waarachtig is. “Er is niet alleen blanke, maar ook zwarte overheersing.” Tja. Misschien kunnen de Palestijnen veel meer bereiken als zij de Israëliërs aanduiden als buitenhuisarchitecten van de Gazastrook in plaats van bezetters van Palestijns gebied. Misschien raken de Israëliërs zo ontroerd van een dergelijke vorm van goedbedoelde zelfkastijding dat ze besluiten om alle grenzen open te stellen, alle hekken af te breken, alle muren af te breken. “Nee, wij zijn ook geen lieverdjes.” Seriously?
Wat heeft Nelson Mandela bereikt? Hij heeft Zuid-Afrika dusdanig herverkaveld en heringericht dat de blanken het overgrote deel van hun grootgrondbezittingen en hun unieke toegang tot bourgeoisiegerelateerde faciliteiten mochten behouden. Daarnaast zijn dankzij Mandela veel van de door het apartheidsregime bedachte restricties verruimd. Zwarten mogen nu ook gebruik maken van publieke sanitaire voorzieningen (als ze in dat deel van de stad wonen). Zwarten mogen nu ook gebruik maken van uitgaansmogelijkheden (als ze die kunnen betalen). Zwarten mogen nu ook gebruik maken van het schoolsysteem (dat gestoeld is op het blanke bewustzijn dat zwarten niet veel onderwijs hoeven te krijgen). Zwarten mogen nu ook deelnemen aan de moderne arbeidsmarkt (wat niet meer voorstelt dan betaalde slavenarbeid). Natuurlijk, Mandela heeft veel goed werk verricht, maar laten we elkaar niet in slaap sussen.
Moet een goedbedoelende leider de rottende nagels van de voeten van het onrecht kussen, als dat hem in staat stelt over gelijkheid te onderhandelen? Dat is de gewetensvraag die steeds bij mij opkomt. Moet je jezelf als een hoer uitleveren, als dat je toegang geeft tot de macht? Nederland , België en Frankrijk hebben geen kluit van hun grond aan Hitler afgestaan teneinde tot een vredesproces te komen. Mahatma Gandhi heeft zijn principes nooit de rug toegekeerd om zijn heilig doel te kunnen bereiken.
Heeft Mandela niet te veel concessies gedaan om datgene te bereiken waarvoor hij nu wordt geadoreerd en bejubeld? Als hij een steviger onderhandelaar was geweest, als hij met een striktere verdeelsleutel had gewerkt, hoe zou Zuid-Afrika er dan hebben uitgezien? Misschien zou Mandela een paar straatnaamvernoemingen en de Nobelprijs zijn misgelopen, maar de kans is reëel dat zijn volk comfortabeler zou zijn toegerust dan de schamele brokstukken waarmee men het nu moet doen.
Artikelfoto: Kransen als eerbetoon bij het standbeeld van Nelson Mandela in Den Haag. (ANP/Valerie Kuypers)
