De strijd om Kobane woedt nu 150 dagen. De Islamitische Staat is bijna compleet verdreven uit de Syrische stad en het omliggende platteland, dankzij de vasthoudendheid van de Koerdische Volksbeschermingseenheden (YPG) en de luchtaanvallen van de coalitie. Sinds het begin van de burgeroorlog is ongeveer de helft van de Syrische bevolking haar huis ontvlucht. De circa 200.000 Koerden uit de omgeving van Kobane zijn een vrij recente toevoeging aan deze vluchtelingenstroom. De meesten zijn opgevangen in steden in het zuidoosten van Turkije, niet ver van de Syrische grens. Ondanks het feit dat hun stad in puin ligt, zijn de meeste vluchtelingen niet van plan veel langer te wachten in hun tent.
In Suruç, een stoffig stadje op een half uurtje rijden van Kobane, is ongeveer een tiende van de vluchtelingen opgevangen in kampen. De strijd in hun stad is voor sommigen dagelijks te horen en te zien vanaf de heuvels in de kampen het dichtst bij de grens. Tot eind januari wapperde de zwarte jihad-vlag van Islamitische Staat boven de stad. De strijd vindt nu plaats in de omliggende dorpen in de regio van Kobane, waar de meeste vluchtelingen vandaan komen. Artillerie is constant te horen in de verte, af en toe een tank. Voor de meeste mensen hier is de oorlog nog steeds heel nabij.
‘In landen als Denemarken en Frankrijk knuffelen ze liever een terrorist. In Europa is geen tekort aan ‘quislings’ die na elke terreuraanslag in de rij staan om eens even uit te leggen wat wel en niet ‘de ware islam’ is en dat we vooral genuanceerd moeten blijven’
Tegenwoordig is het hip nieuws, maar deze oorlog met Islamitische Staat (en andere jihad-groepen zoals het Al-Nusra Front) is al een jaar of twee aan de gang. In de kampen zijn veel schaapherders en boeren die de terroristen af konden houden met kalasjnikovs, maar een grootschalig offensief met tanks en zware artillerie in september vorig jaar bleek voor hen te veel.
De kampen krijgen weinig professionele hulp, maar wel veel steun van lokale en internationale Koerdische organisaties. Het personeel bestaat voornamelijk uit vrijwilligers, zowel Koerden uit de regio als Turkse studenten uit de grotere steden. Het eerste wat opvalt is dat het wemelt van de kinderen. Koerden hebben veel kinderen. Gezinnen met vijf tot tien kinderen zijn hier volstrekt normaal. Echt veel hebben de kids niet te doen en ze zijn razend enthousiast wanneer journalisten op bezoek komen. Af en toe wordt er ook gevochten, een logisch gevolg van de stress. Wanneer Koerdische kids ruzie hebben zijn ze niet meer te stoppen, zelfs met interventie van volwassenen staan ze minutenlang te tieren en te schreeuwen in hun tent. De meisjes zorgen voor hun nog jongere broertjes en zusjes en helpen de vrouwen met hun werk.
Het tweede wat opvalt is dat er nauwelijks tieners en twintigers onder de vluchtelingen aanwezig zijn. De meesten vechten in Kobane. De jongens hebben niks anders te doen, voor meisjes die geen zin hebben in een leven als babyfabriek is deelname aan de vrouwelijke tak van de YPG, de YPJ, vaak de enige optie. De vrouwelijke guerrilla’s staan in hoog aanzien en ook zij incasseren dagelijks doden en gewonden. De balans met de vijand is ver te zoeken. Met een Kalasjnikov en twee maanden training tegen het zware wapentuig van Islamitische Staat, geplunderd uit de magazijnen van de Syrische en Iraakse overheden. Niet alleen veel jihadisten komen uit het Westen, maar ook veel wapens, waaronder pantservoertuigen en artillerie van de Amerikanen, achtergelaten in Irak aan het ‘einde’ van hun missie om op vervoerskosten te besparen.
De luchtaanvallen die de balans op moeten maken zijn wel het minste wat de coalitie kan doen, maar de vluchtelingen en de aanwezige YPG-strijders zeggen er in ieder geval erg blij te zijn met de Amerikanen en prijzen zelfs de Europese landen voor deelname aan de luchtaanvallen. De bombardementen zijn eigenlijk niet genoeg, maar zolang er dagelijks tanks en artilleriestukken worden uitgeschakeld zal Islamitische Staat uiteindelijk terrein verliezen. Het is echter onzeker hoe lang de coalitie dit wil volhouden. De PKK in het oosten van Syrië is beter bewapend, maar het gebied ertussen is bezet door troepen van Islamitische Staat en het gaat veel tijd en strijd kosten om een bevoorradingsroute aan te leggen. Wapens vervoeren via Turkije is een stuk moeilijker.
Sinds de recente overwinning zijn de meeste vluchtelingen hoopvol en opgelucht. De ouderen, de kinderen, iedereen denkt binnen een paar weken of maanden terug te zijn. Ze zijn zich ervan bewust dat de stad een ruïne is en dat er overal onontplofte explosieven liggen. De meesten wachten tot de situatie veilig genoeg is om terug te gaan. Daarnaast is het probleem dat de Turkse overheid al maandenlang de grenzen dicht houdt. Afgelopen herfst was dat de aanleiding voor flinke protesten en rellen in Suruç. De Turkse regering onder leiding van de islamistische AK-Partij van president Erdogan wordt ervan verdacht impliciet de jihadisten te steunen en door te laten bij de grensposten. Het leger staat met tanks gereed bij de grens, maar grijpt niet in om Kobane te helpen.
De moraal onder de Koerden is nu een stuk beter dan een paar maanden geleden, maar de materiële situatie niet. Met geluk krijgen de vluchtelingen twee maaltijden per dag. Witte bonen in saus en wat brood. Dat is niet genoeg voor de moeders, die door ondervoeding en stress geen borstvoeding meer kunnen geven. Dat zet extra druk op de vraag naar babyvoeding. Daar komt nog bij dat in de kampen geen geld is voor anticonceptiepillen en vrouwen dus constant zwanger raken. De meeste kampen krijgen geen steun vanuit de Turkse overheid en zijn dus afhankelijk van de lokale gemeenschap, die steeds minder middelen over heeft. De steun van de VN reikt alleen tot de overheidskampen.
De Turkse regering is niet erg behulpzaam in de strijd tegen Islamitische Staat, maar de overheidsinstelling AFAD heeft flink uitgepakt met een groot nieuw kamp, volgens Ankara het meest geavanceerde vluchtelingenkamp ter wereld. Verwarming, een tv en een koelkast in elke tent, zonnepanelen die water opwarmen voor de talloze douches. Genoeg voedsel en luiers voor iedereen. Volgens het PR-papiertje zijn er honderden bewakers met geweren en docenten aanwezig. Er zijn alleen nauwelijks vluchtelingen. Van de capaciteit van 40.000 is slechts iets meer dan 10 procent benut, 5000 mensen volgens de woordvoerder van het kamp. Slechts een paar van de vijftien door prikkeldraad omringde secties zijn bewoond, in de rest staan honderden nieuwe tenten te wachten op vluchtelingen die waarschijnlijk niet meer komen. Het is een sombere aandoening. Het best uitgeruste kamp ter wereld waar miljoenen in worden gepompt, en nauwelijks vluchtelingen die er gebruik van willen maken. Als de aanwezige VN-jeeps een paar kilometer verder door zouden rijden, zouden ze zien dat hun geld elders harder nodig is.
Opvallend is dat dit het enige kamp is waar we gezinnen met verstandelijk gehandicapten aantreffen. Wellicht dat hier vooral de zwakste families heen komen. Voor de meeste vluchtelingen hebben de AFAD-kampen namelijk geen goed imago. Het is moeilijk voor de AFAD-bewoners om het kamp te verlaten om naar de stad te gaan, en familieleden uit andere kampen kunnen hen ook niet opzoeken. Er zijn scholen waar lessen in het Turks en Arabisch worden gegeven, maar niet in het Koerdisch. Voor de meeste Koerden is de eigen cultuur belangrijker dan een gouden kooi. Ze gaan liever naar een kleiner en minder goed uitgerust kamp waar ze hun eigen taal kunnen spreken en hun eigen muziek kunnen maken.
In veel tenten hangen portretten van PKK-leider Abdullah ‘Apo’ Öcalan, die sinds 1999 vast zit in een Turkse gevangenis maar nog steeds geldt als de ideologische leider van de Koerdische onafhankelijkheidsbeweging. Een soort Koerdische Mao. In Turkije en veel Westerse landen wordt de PKK bestempeld als terroristische organisatie. In Syrië heeft de PKK nooit gevochten tegen het regime van de vorige president Hafez al-Assad en werd zelfs tot in de jaren ’90 door hem gesteund, totdat de burgeroorlog uitbrak in 2011. Sindsdien ontwikkelen de Koerden van Rojava (Syrisch Koerdistan) hun eigen guerrilla-identiteit, terwijl de islam invloed verliest. In de dorpen worden moskeeën gebruikt als slaap- en eetplekken voor vluchtelingen en guerrilla’s die in de dorpen patrouilleren.
‘Ondanks de terreur is het idee nog niet doorgedrongen dat het doel van Islamitische Staat oneindige uitbreiding in elke richting is. Het enige wat deze expansie tegenhoudt, zijn de partijen die ertegen vechten. Wij zijn alleen niet bereid om de steun te leveren die nodig is. De Koerden die alles zijn kwijtgeraakt aan dit front van de internationale jihad zijn de meest waardevolle bondgenoot die we kunnen hebben’
Deze dorpen komen ’s nachts tot leven. Waar overdag een paar ouderen en kinderen rondhangen, rijden in het donker busjes vol jonge mannen rond. De Turkse veldpost op een nabije heuvel kijkt iedere avond toe op YPG patrouilles die guerillamuziek door hun speakers knallen. Af en toe passeert een TOMA, een pantservoertuig van de Turkse politie. Normaliter zijn die uitgerust met een waterkanon, zoals die bij de protesten in Istanbul. In Koerdistan is dat een groot kaliber machinegeweer. Het Turkse leger bezet de wegen naar de dorpen het dichtst bij grens. Desondanks is de grens hier vrij poreus en weet de YPG regelmatig manschappen en journalisten naar de overkant te brengen.
Ze staan er alleen voor. Het Westen is erg terughoudend met materiële steun voor de Koerdische troepen, om Turkije te vriend te houden. Turkije zelf is onzeker in haar houding tegenover de Koerden. Demografisch gezien is deze houding op de lange termijn niet vol te houden. Erdogan pleit voor meer kinderen in Turkse gezinnen, omdat in het westen van Turkije de geboortecijfers onder de 2.1 kinderen per gezin liggen. Dat is een gevolg van de economische ontwikkeling en de participatie van vrouwen op de arbeidsmarkt, volgens hetzelfde patroon als in ontwikkelde landen. Ondertussen planten de Koerden, nu ongeveer 15-20 procent van de bevolking (precieze cijfers zijn moeilijk te verkrijgen), zich voort als konijnen en zullen met het huidige tempo binnen een paar generaties bijna de helft van de bevolking in Turkije vormen. Daarnaast zijn de oliecontracten met de meer autonome Koerdische regio in Irak een hoop geld waard en belangrijk voor de groeiende energiebehoefte van de Turkse economie. Anderzijds kampen de Turken met interne onrust van verschillende politieke en religieuze bewegingen.
‘In de cynische en kortzichtige blik van de Westerse nieuwslezer is de regering van Assad een noodzakelijk kwaad’
De Westerse coalitie is minstens even besluiteloos. Een onzekere en voorzichtige houding tegenover Poetin is misschien nog te verklaren, maar eenzelfde houding tegenover de grootste internationale jihadistische horde van de moderne tijd niet. In landen als Denemarken en Frankrijk knuffelen ze liever een terrorist. In Europa is geen tekort aan quislings die na elke terreuraanslag in de rij staan om eens even uit te leggen wat wel en niet ‘de ware islam’ is en dat we vooral genuanceerd moeten blijven. Ondanks de terreur is het idee nog niet doorgedrongen dat het doel van Islamitische Staat oneindige uitbreiding in elke richting is. Het enige wat deze expansie tegenhoudt, zijn de partijen die ertegen vechten. Wij zijn alleen niet bereid om de steun te leveren die nodig is. De Koerden die alles zijn kwijtgeraakt aan dit front van de internationale jihad zijn de meest waardevolle bondgenoot die we kunnen hebben, en in ieder geval betrouwbaarder dan onze ‘vrienden’ uit de Arabische oliestaten.
De vluchtelingen houden een positieve kijk op de zaak. Feit is dat langdurige bombardementen toch effect blijken te hebben. De vraag is alleen wanneer de verschillende parlementen besluiten te stemmen dat de missie weer eens vroegtijdig moet stoppen, en wat daarna moet gebeuren. De wereldwijde jihad gaat gewoon door, met of zonder het kalifaat, de stad ligt in ruïnes en moet worden opgebouwd, maar de strijd in Syrië gaat ook gewoon door, met of zonder de jihadisten. Als het leger van Assad, dat nu de overhand heeft over de Syrische rebellen, weer terugkomt betekent dat een nieuwe strijd.
Bashar al-Assad was ook schuldig aan onderdrukking van de Koerden en die zijn nu niet meer bereid zich over te geven. In de cynische en kortzichtige blik van de Westerse nieuwslezer is de regering van Assad een noodzakelijk kwaad en leidt bewapening van rebellen (of interventie) alleen maar tot nieuwe terreurbewegingen als Islamitische Staat. Voor de Koerden is heropbouw van Kobane slechts het begin van een nieuwe strijd voor erkenning.
