Wie het nieuws volgt, kan snel tot de conclusie komen dat het in andere landen beter is dan in ons betuttelende Nederland met hoge belastingen en vele (Europese) regelgeving. En dan willen we ook nog eens minder, minder criminaliteit, maar dan blijkt dat als er al eens iemand wordt opgepakt, hij net zo snel weer wordt vrijgelaten. Steeds meer mensen zeggen over emigratie na te denken. Maar is het spreekwoordelijke gras bij verre buren -want we willen dan natuurlijk wel buiten de EU wonen- inderdaad groener? En is het avontuur voor iedereen weggelegd?
ThePostOnline stuurt Jorrit Smink (1976) de komende maanden op onderzoek uit. Smink vertrok negen jaar geleden definitief uit Nederland en woont sindsdien in Zuid- en Midden-Amerika. Deze week deel één: Panama! Negatief in het nieuws dankzij vermiste meisjes en vermoorde Nederlandse toeristencriminelen. Zou het toch een optie kunnen zijn?
Wiger Franke houdt van het Panamese klimaat, dat vrijwel het gehele jaar hetzelfde is. De lunch in één van zijn favoriete restaurants, vlakbij zijn kantoor, met uitzicht over de Stille Oceaan neemt de veertigjarige ondernemer vandaag echter liever binnen, met airco in plaats van in de natuurlijke de sauna buiten. Eenmaal binnen is het onmogelijk het over Panama te hebben zonder de twee vermiste Nederlandse meisjes te noemen. Als voorzitter van de Nederlandse vereniging kreeg Franke er veel vragen over van de media. “Het is zo triest wat er gebeurd is”, zegt Franke. “Het heeft heel veel impact gehad op iedereen, Nederlanders en Panamezen, iedereen is er bedroefd over. Iedereen leeft met de families mee. Meer is er eigenlijk niet over te zeggen. Dan ga je speculeren over wat er is gebeurd. Het is al erg genoeg.”
Is Panama dan wel veilig voor Nederlanders?
“Dat is de droevige tegenstelling. Qua veiligheid is Panama top, je kan rustig over straat lopen. Er gebeurt niets. Natuurlijk zijn er gebieden waar dat niet kan, maar ik heb hier zelf nog nooit iets vervelends meegemaakt, mijn moeder vindt het zelfs veiliger dan in Amsterdam. Ik reis naar alle landen in de regio en voel me hier het prettigst. Panama investeert daar ook in.
“Kijk bijvoorbeeld naar Casco Viejo, het koloniale oude deel van de stad. In 2003 was dat een no go zone. Taxi´s wilden daar gewoon amper naartoe rijden. De overheid heeft eigenaren van panden toen verplicht de situatie te verbeteren. Als ze dat niet op tijd deden werden ze onteigend. Nu is Casco het hipste deel van de stad met restaurants, leuke barretjes en boutique hotels: een geweldig uitgaansgebied. De president heeft daar zelfs zijn kantoor. Wonen daar is duur geworden.”
Is wonen in het algemeen duur? Hoe zit het met de kosten van levensonderhoud?
“Lastig om daar antwoord op te geven. Gaat erom wat voor levensstijl je wil. We zitten nu drie gangen te lunchen voor tien dollar. In Casco betaal je het dubbele, maar ook ander eten. Is het hier allemaal per se goedkoper? Nee. Panama heeft bijna geen industrie. Alles wordt geïmporteerd, dus dat betekent dat er altijd kosten bij zitten. De lage belasting redt niet alles.
“Er zijn ook veel hidden costs, het is een land van advocaten. Die moet je ook weer betalen, dus je betaalt minder belasting, maar meer aan advocaten. Of op microniveau: er zijn geen parkeerautomaten, maar er staan vaak wel mensen die je auto bewaken en een paar dollar verwachten. De wegenbelasting is heel laag, maar de wegen zijn slecht, dus je auto staat vaker bij de garage. Mensen zijn zich daar vaak niet bewust van. Maar het leefklimaat wordt steeds beter.”
Waar is dat verder aan te zien?
“De rijkdom van de malls bijvoorbeeld. Die zijn van een grootte waar alleen Amerika aan kan tippen. En het land wordt steeds cultureler. Zojuist is het Biomuseum opgeleverd, dat had dezelfde architect als het Guggenheim. Er worden sowieso veel nieuwe trekpleisters gebouwd. Het land is bezig om mensen hiernaartoe te krijgen. Ik ga zaterdag bijvoorbeeld naar een jazzfestival en alle grote artiesten treden hier op.”
Als er zoveel is, liggen er dan wel kansen voor Nederlanders?
“Panama bruist. Je voelt de energie van mogelijkheden die er zijn. Iedereen zou die mogelijkheden kunnen oppakken. Maar niet iedereen kan het. Je hebt veel papierwerk en het is bureaucratisch. Je moet er bijvoorbeeld tegen kunnen dat het je soms anderhalf uur kost om twee telefoons op te halen. Vul je iets op een papiertje in, gaat vervolgens iemand dat rustig in een computer verwerken. Je moet geduld hebben.
“De bureaucratie is een min, maar er staan veel voordelen tegenover. De handel ligt op straat. Je hoeft alleen maar de mogelijkheden te zoeken. Overal groeit het. Als ik op straat loop zie ik geregeld dingen dat ik denk: gat in de markt. In Panama is niet alles geregeld in tegenstelling tot Nederland. Daardoor kun je dat zelf gaan regelen en er aan verdienen. Je moet alleen een beetje creatief zijn.”
Wat is verder belangrijk?
“Je moet hier een netwerk ontwikkelen. Vrienden kopen van vrienden. Het zakelijke en privé gaan in elkaar over. Je kan met een klant een hapje eten en dan komt zijn vrouw er bij zitten. Je moet hier heel veel investeren in mensen in relaties. Mensen die denken een hit and run hier te scoren krijgen het moeilijk.
“Je moet veel aandacht aan de Panamezen besteden. Effe bellen als hun voetbalteam heeft gewonnen bijvoorbeeld. In ieder geval steeds contact houden. Dat betekent dat het proces om dingen op te starten even duurt, je moet jezelf de tijd gunnen. Lange adem hebben. Mensen moeten je iets gunnen. Daarom heb je vrienden nodig en vriendschap moet groeien.
“Latino’s doen graag business met Nederlanders. We leveren wanneer het moet en komen onze afspraken na. Dat is voor Panamezen heel fijn merk ik.”
Zijn er nog meer redenen om vooral naar Panama te komen?
“Panama heeft ook goud- en kopermijnen en dat begint eigenlijk nu pas met wat grote Canadese concerns in ontwikkeling te komen. De komende veertig, vijftig jaar is er gigantisch veel werk. Panama is bovendien een klein land. Het is makkelijker om iets op te zetten. Je vindt sneller ingangen.
“Het is een soort dorp. In een half uur ben je overal in de stad. Kijk naar Sao Paolo of Mexico, dat is amper meer toegankelijk. In zeven stappen ken je de koningin, zeggen mensen wel eens. Hier ken je in een stap de president. Mensen zijn ook toegankelijk. Ze staan open voor buitenlanders en vinden het leuk om met je te praten.”
Kun je hier als Nederlander ook naartoe komen om een baan te zoeken?
“Zeker! Ik heb zelf drie Nederlanders in dienst en een werkvisum kun je makkelijk krijgen. Er zijn ook zogenaamde “Visa de los amigos”, voor mensen uit landen met wie Panama business doet. Heel eenvoudig te krijgen. Je kan hier ook zes maanden zitten voordat je een werkvisum nodig hebt. Zeker voor technische en creatieve mensen is het relatief eenvoudig om iets te vinden.
“Het onderwijsniveau hier is nog betrekkelijk groen. Er zijn veel universiteiten, maar het is niet allemaal universitair niveau. Onderwijs is een must voor groei van een land. Op technisch vlak is daar nog veel te halen. Mijn bedrijf verkoopt technische producten. Service die we geven moet van hoog niveau zijn en goeie locals vinden is niet makkelijk.”
Zijn er nog andere lastige dingen waar je tegenaan loopt?
“Panama heeft dus een Caribisch karakter. Dat zorgt ervoor dat dingen niet altijd lopen zoals je zou willen. Je moet dus kunnen accepteren dat dingen niet altijd zo lopen zoals je wil. Ik regel zes afspraken en anticipeer dat mensen toch te laat komen of niet komen. Het begrip tijd heeft gewoon een andere waarde hier. Alles kan morgen ook.”
En Nederland, kom je daar ook nog?
“Een paar keer per jaar. Op de Latijns-Amerikaanse manier eigenlijk. Vrienden en familie zie ik, maar ik ga dus ook langs beurzen of distributeurs. Het is lastig te zeggen of ik mezelf nog echt terug zie komen. Als je in Utrecht woont, vind je het een rare vraag als iemand zegt: woon je je hele leven in Utrecht? Ik heb het hier prima naar mijn zin en ben een bedrijf aan het opbouwen. Mijn doel is niet snel terug. Ik zie hier nog veel dingen gebeuren.”
