Als je RTL5 aanzet kun je je maar nauwelijks voorstellen dat dit ooit een zender was die bedoeld was voor hoger opgeleiden. Toen de zender startte zou deze zich gaan richten op alle doelgroepen die RTL4 nauwelijks wisten te vinden: mannen, jongeren en hoger opgeleiden. RTL5 had een ingenieus plan om die hoger opgeleiden aan zich te binden: Ischa Meijer zou er een talkshow krijgen op de late avond. Enige tijd was I.S.C.H.A. zelfs dagelijks te zien.
Een groot succes was het niet. Er keek vrijwel niemand naar de gesprekken die Ischa had en het programma werd alweer snel ingekrompen naar twee avonden. RTL5 zou nooit een zender worden voor hoger opgeleiden maar men hoefde Ischa toch niet te ontslaan: hij stierf onverwachts op 14 februari 1995, vandaag precies twintig jaar geleden. Er kwam nooit een vervanger voor Ischa en de zender ging zich alsnog toeleggen op andere doelgroepen.
Over de doden niets dan goeds en daarom was er in het ‘ontspannen interviewprogramma’ van debatcentrum De Nieuwe Liefde een gesprek gewijd aan het overlijden van Ischa. Vandaag komt een herdruk uit van zijn boek uit 1974: ‘Brief aan mijn moeder’. Twee auteurs die over Ischa hebben geschreven mochten hun visie geven op het leven en werk van de schrijver, journalist en interviewer: Gijs Groenteman en Evelien Gans die zelfs met een tweede boek over Ischa wil komen.
Ischa was weliswaar een narcist, maar hij was wel heel bijzonder, leren we. Hij bekritiseerde in zijn boek zijn ouders op een ongekend harde manier. Dat lag gevoelig want Ischa’s ouders waren Joods en hadden de concentratiekampen overleefd. Ischa was kwaad op zijn moeder ‘die voor haar man koos en niet voor haar zoon’. Presentator Stephan Sanders en de geïnterviewden doen net alsof het publiek Ischa goed kent en al deze verhalen goed kan plaatsen. Toch is dat twijfelachtig, want voor het interview zei Sanders nog dat we een video gingen bekijken ‘voor als u niet meer weet wie Ischa was’.
Onder leiding van Sanders krijgen we een lofzang te horen. Ischa ‘drong altijd door tot de kern’, hij was ‘aimabel maar kon zich ook tegen je keren’, hij was vilein en empathisch tegelijk, heel veelzijdig en ‘de hele stad kende hem’. Ischa kon vrouwen goed verleiden en Joden goed te kakken zetten. Gijs Groenteman komt met de overtreffende trap door te zeggen dat als we Ischa niet live hebben meegemaakt, we zijn aanwezigheid niet goed kunnen begrijpen. De conclusie van Sanders: ‘We kunnen Ischa niet goed duiden’.
En zo wordt deze bijeenkomst een puzzel. Het publiek kent Ischa slecht, dus er is een filmpje van hem nodig. Dat lijkt te kloppen want naar zijn programma op RTL5 keek werkelijk niemand. Maar toch was Ischa heel bijzonder. Zo bijzonder dat het debatcentrum uitgebreid aandacht aan hem besteedt en dat het vanzelfsprekend wordt gevonden Ischa de hemel in te prijzen. Niemand protesteert, terwijl als je de fragmenten bekijkt die nog online van Ischa te vinden zijn, je meteen weet waarom niemand keek.
Zelfs na de bijeenkomst is het bij de boekverkoop niet druk. Ook als schrijver heeft Ischa geen grote indruk op deze zaal gemaakt, die wel grotendeels gevuld is met vijftigers die Ischa hadden kunnen kennen. Ischa blijkt twintig jaar na zijn dood een prachtig middel om te laten zien hoe je tegen de journalistiek aankijkt, welke journalistiek je wilt en welke je werkelijk consumeert. Iedereen in de zaal weet wel ongeveer dat Ischa een goede interviewer was en in abstracte zin vindt men dat ook belangrijk, maar de meeste mensen zouden nooit naar zijn interviews kijken.
Het andere gesprek op deze avond laat dat zien. Stephan Sanders doet een onderonsje met Elma Drayer, de Trouw-columniste die opstapte naar aanleiding van de affaire Perdiep Ramesar. Ze mag haar straatje schoonvegen, doen alsof ze altijd al kritisch was en een heldenrol op zich nemen. Sanders complimenteert haar dat ze een financieel offer bracht door te vertrekken, dat ze ‘stoer’ is, ‘een rechte rug had’ en ‘bijbelse rechtlijnigheid’ liet zien. De zaal klapt als een gek. De vraag of Drayers verhaal überhaupt geloofwaardig is, wordt voor het gemak even genegeerd.
Deze slijmerigheid is dus precies de journalistiek waar mensen wel op zitten te wachten. Dat is tussen de dood van Ischa en nu nooit veranderd.
