Arquebusiers deden het zonder, en keken alleen over de loop. De opvolgende musketten deden het eveneens lang vizierloos. De Britse Brown Bess, met alleen een korrel voorop de loop, was een uitzondering. Daar het effectieve bereik van gladloops musketten niet meer dan circa honderd meter bedroeg, werd een effectief vizier niet noodzakelijk geacht. Musketten met een getrokken loop hadden een grotere dracht, en waren daarom meestal wel van een (rudimentair) vizier voorzien. Dit waren echter geen standaard wapens voor de infanterie. Pas vanaf ruwweg de tweede helft van de 19e eeuw, toen massaal werd overgestapt op percussie (slaghoed) ontsteking en een getrokken loop, kregen musketten een behoorlijk vizier. Nadien werden deze dankzij onder meer verbeterde productietechnieken accurater. Met dergelijke ‘iron sights’ moest de gemiddelde Jan Soldaat het tot de tachtiger jaren van de vorige eeuw doen.
Van telescoop- naar reflex vizier
Vanaf 1985 vervingen de Britten hun vertrouwde FAL door de SA80/85 serie assault rifles (AR). Dit waren niet echt prima buksen, maar ze kwamen wel standaard met een telescoopvizier in de gedaante van de 4 x vergrotende SUSAT, de Sight Unit Small Arms. Hiermee begon de tijd van ‘optics voor iedereen’. In ieder geval voor hen die aan ‘de punt’ opereren zoals de infanterie.
Nederlandse marinier richt L85A2 met SUSAT. Onder een Diemaco Light Support Weapon voorzien van Elcan C79 (foto: bewerking van wiki -Kaye Richey)
In de periode daarna trokken westerse legers regelmatig op het oorlogspad, en gaandeweg werd een standaard AR van een relatief eenvoudige buks, een wapensysteem dat met hulpstukken aangepast kon worden aan meerdere gevechtsomstandigheden. Het aanbrengen ervan werd vergemakkelijkt met standaard universele bevestigingssystemen, waar de Picatinny rail inmiddels de norm voor is. In de meeste nieuwe AR modellen zijn de rails geïntegreerde onderdelen geworden. Waar je als serieuze militair geen eenvoudige meer-of-minder vergrotende scoop bovenop wilt hebben, maar een geavanceerd exemplaar met minder optische tekortkomingen.
Voor gevechten op kortere afstanden heb je het liefst een reflex vizier dat de plaats van het richtsymbool in het vizier aanpast aan hoe je door de lens kijkt. Een telescoopvizier met hierop een klein reflex vizier maakt dat je elke situatie op elke afstand aankan. Nog beter als je aanvullend gebruik kunt maken van laser pointers en nachtzicht aan- of opzetstukken. Het meest ideaal is een systeem dat alles combineert.
Red Dot
Met een normaal telescoopvizier moet je je adem inhouden om voldoende te ‘bevriezen’ zodat je je richtoog stil op de juiste plaats en afstand achter de scope kunt houden voor een goed beeld. Het andere oog houd je dicht. Met een reflex lenzencomplex, waar het richtsymbool (elektro) optisch op wordt geprojecteerd, worden hoofdbewegingen gecompenseerd en hoeft je oog niet meer direct achter de lens te zitten. Je kunt met wat oefening zelfs beide ogen openhouden. Met dergelijke niet- of weinig vergrotende reflex (vaak ‘red dot‘ genoemd) vizieren is op kortere afstanden snel aanleggen en gericht schieten een stuk makkelijker.
Wat combineren betreft komt de Elcan Specter DR een aardig eind, de Specter OZ nog wat verder (.pdf voor beide, en meer). DR: Instelbaar op groot- of kleinbeeld in 1 tot 4 x vergroting, met red dot of ‘kruis’ vizier projectie. OZ (foto): 5 x vergrotende scoop met apart CQB reflex vizier voor korte afstand (CQB -Close Quarter Battle).
Aimpoint Compact
Reflex vizieren zijn er inmiddels te kust en te keur. Vanwege de forse orders die de Amerikaanse strijdkrachten er voor plaatsten, is de Zweedse Aimpoint Comp ‘Red Dot’ M-serie wellicht het meest bekende reflex vizier, met de Aimpoint CompM4 als laatste massageproduceerde familielid. Deze serie wordt ook door de Nederlandse strijdkrachten gebruikt (naast oudere Elcan C79 scopes).
Aimpoint CompM4 (foto: Aimpoint CompM4 pagina)
De eerste CompM versies verschenen al in 1975, maar pas met de introductie van de M2 serie in 2000 werd het een standaard vizier. De Amerikaanse strijdkrachten hebben er inmiddels een miljoen van in gebruik als M68 CCO (Close Combat Optic) om op hun M16s of M4 karabijnen te schroeven. Waar nog geen CCO op zit, zit vaak een ouder compact telescoopvizier. Een van 1.5 tot 6 x vergrotende ACOG (Advanced Combat Optical Gunsight) van het Amerikaanse bedrijf Trijicon, dat eveneens ‘volle’ reflex vizieren in het assortiment heeft. De relevante brochure (.pdf 64 pagina’s) van het bedrijf laat daarnaast zien dat ‘iron sights’ het tegenwoordig ook met meer dan alleen ijzer doen.
In onderstaande video’s worden een paar representatieve elektro-optische (reflex) vizieren bekeken of vergeleken, waarbij de beelden meer helderheid verschaffen dan woorden. Ook hoeft de bekendste niet de beste te zijn.
Elcan C79 3.4 x vergrotende scope
Elcan 1/4 Specter DR
Vergelijking diverse reflex vizieren
(Titelfoto: ACOG – van www.trijicon.com catalogus)
