Maandag wordt in Brussel gesproken over de positie van Griekenland in de eurozone. Mochten de onderhandelingen mislukken dan is een vertrek van Athene uit de euro-zone niet uitgesloten. Griekenland-bashers lijkt dit een goed idee. Maar zij dreigen van een koude kermis thuis te komen. Want: Vladimir Poetin ligt op de loer.
Nadat de nieuwe Griekse premier Alexis Tsipras en zijn rocksterachtige minister van Financiën Yanis Varoufakis de jubel in Athene in ontvangst hadden genomen en Europa introkken met hun message from hell reageerde Nederland-koopmansland als door een adder gebeten.
‘Europa moet in de ogen van de sprekers op die bijeenkomst in het Weense Stadtpalais des Fürsten Liechtenstein gezuiverd worden van het ‘verderfelijke liberalisme’ de ‘islam’ en de ‘satanische homo-lobby’.’
Als ‘die Grieken’ hun afspraken niet nakomen, moeten ze zwaar boeten, klonk het. ‘Geachte heer Tsipras, terugbetalen of wegwezen!’ dreigde het weekblad Elsevier vanaf het omslag, ongetwijfeld voor de laatste maal.
Dat was – los van de slechte smaak, The Economist had een veel geestiger cover – een bijzonder onverstandig dreigement. De kwestie Griekenland is namelijk al enige tijd niet meer een probleem van creatief boekhouden, Griekenland is een geopolitiek probleem geworden. En daarmee een veiligheidsprobleem. En omdat dit zo is moeten ‘wij’ er juist alles aan doen om de Grieken binnenboord te houden, in plaats van hen te verzoeken om op te rotten.
Hoe zit dat? De achtergronden lezen als een spannende Koude Oorlog-thriller. Het gaat om de nauwe banden die bewindspersonen uit de nieuwe Griekse regering – die onwaarschijnlijke coalitie van extreem-links met extreem-rechts – onderhouden met het autocratische en revanchistische regime van Vladimir Poetin. Die contacten lopen onder meer via de orthodox-christelijke Russische oligarch en multimiljonair Konstantin Malofejev (40) en via de fascistische Russische ideoloog Aleksandr Doegin – over wiens esoterisch-geopolitieke visioenen ik hier al eens schreef.
Dat web van wederzijdse belangen, anti-westerse intriges, obscure ideologische congressen, militaire projecten en al die andere zaken die je verwacht in een KGB-roman, kwam na het aantreden van de Griekse Syriza-regering vol in de schijnwerpers.
Kort na het verkiezingssucces van Syriza begon de vanuit Wenen bloggende ‘media investor and operator’ Christo Grozev, die onder meer analyses levert voor het Bulgaarse Risk Management Lab, opzienbarende tweets te versturen. Grozev heeft de pest aan Poetin en hij heeft dus een agenda, maar dat maakt zijn informatie niet minder interessant.
Grozev had toegang tot gehackte e-mails, waaruit de vertakkingen tussen de nieuwe Griekse machthebbers en Russische zakenlieden en denkers duidelijk werden. Centraal daarin staan de oligarch Konstantin Malofejev en de genoemde Doegin, de ideoloog van het ‘neo-Eurazianisme’, die een agressief Russisch imperialisme bepleit en die onlangs nog aandrong op ‘genocide in Oekraïne’. Doegins ideeën zijn populair onder een deel van de Russische politieke en militaire machtselite.
Ook Vladimir Poetin is, net als Doegin, een aanhanger van het Eurazianisme. De Russische president wil, met Rusland als centrale macht in een Euraziatische Unie (EAU), een blok vormen tegen het, in zijn ogen, imperialistische Westen. Sinds Oekraïne, dat met Rusland het hart van die EAU had moeten vormen, uit Poetins masterplan dreigt weg te vallen door zich te richten op het Westen, zijn de rapen gaar – de gevolgen van die ideologische confrontatie tussen de grootmachten zien we al een jaar dagelijks op het slagveld in de Donbas.
Doegin, die zijn best lijkt te doen er uit te zien als die andere beruchte historische Kremlin-fluisteraar Grigori Raspoetin, neemt zijn taken als oorlogshitser bijzonder serieus: zijn social media accounts staan vol met agressieve teksten, die er op neerkomen dat in Oekraïne Rusland en het Westen met elkaar in oorlog zijn, dat die oorlog zich zal uitbreiden en dat het Westen die oorlog zal verliezen.
‘Panos Kammenos die Griekenland onder meer vertegenwoordigt in de NAVO staat dus op goede voet met een omstreden Russische oligarch. Deze Griekse connecties vormen een serieus veiligheidsrisico voor het westerse bondgenootschap’
Doegin sprak over zijn rabiaat anti-westerse theorieën en zijn Groot-Russische fantasieën, waarin de aartsconservatieve Russische orthodoxie een voorname rol speelt, nog niet eens zo lang geleden op een congres in de Griekse havenstad Piraeus. Hij was daar te gast, in april 2013, op de plaatselijke universiteit, waar hij onder anderen werd ontvangen door een ultra-linkse professor met de naam Nikolaos Kotsias. Met nog een aantal andere congresgangers gingen ze op de foto: de zware oud-communist Kotsias met rugzak in de hand en gekleed in een gestreepte trui, de bebaarde Doegin in het midden. Diezelfde Nikos Kotsias is nu minister van Buitenlandse Zaken van Griekenland.
Kotsias ontkent goede betrekkingen te hebben met Doegin. Hij zou het universiteitscongres slechts hebben gecoördineerd. Dat hij, zoals de Financial Times beweerde, naar Doegin in Moskou zou zijn gereisd, daar klopt volgens de kersverse Griekse minister helemaal niets van. “In de afgelopen 25 jaar was ik twee keer in Rusland en ik spreek de taal niet”, liet hij weten.
Nikos Kotsias grossierde in het verleden in anti-Amerikaanse teksten. In de jaren ‘80, tijdens de Koude Oorlog, schreef hij analyses over de strategie van de westerse ‘imperialisten’ – de Amerikanen en de NAVO – jegens het communistische Oostblok. Met name Polen, concludeerde hij destijds, zagen de kapitalistische ijzervreters als een zwakke schakel en op Polen concentreerden zij hun aandacht. Volkswagen, de CIA, de Italiaanse neo-fascisten: allemaal stuurden ze, volgens Kotsias, geld naar de vakbond Solidariteit van – weet u nog? – Lech Walesa, om die in haar verzet tegen de door Moskou gecontroleerde stalinisten te helpen. Geen wonder dat Kotsias gevoelig is voor hetzelfde type complottheorieën waarin ideologen als Doegin zijn gespecialiseerd.
Niet alleen Kotsias, ook premier Tsipras en de nieuwe minister van Defensie, Panos Kammenos, van de extreem-rechtse Onafhankelijke Grieken, doen graag zaken met de Russen en zijn in Moskou welkome gasten. Symbolisch: na zijn verkiezingsoverwinning ontving Tsipras niet als eerste een westerse vertegenwoordiger, maar de Russische ambassadeur in Athene.
Panos Kammenos
Vorig jaar was Tsipras, in weerwil van de sancties en de verstoorde relaties tussen Rusland en het Westen, op bezoek in het Kremlin, waar hij enkele vooraanstaande politici ontmoette die op de internationale sanctielijst staan. Ook onderschreef hij daar het officiële Russische standpunt over Oekraïne – dat in Kiev ‘fascisten’ aan de macht zijn, die worden gesteund door de Verenigde Staten en de EU. “Wij vinden het een achteruitgang dat fascistische en neonazistische elementen opnieuw deel uitmaken van Europese regeringen en dat dit gebeurt met steun van de EU”, zei Tsipras onverbloemd.
Terug naar de Koude Oorlog-thriller. Gezien de warme banden op hoog niveau tussen Russische en Griekse politici en – inmiddels – regeringsvertegenwoordigers, komt het verhaal van de al eerder genoemde Konstantin Malofejev niet als een verrassing. Malofejev is een ‘orthodox-conservatieve’ Russische oligarch en oprichter van de liefdadigheidsstichting St. Basilius de Grote, die onder meer de traditioneel orthodoxe scholing van Russische kinderen wil bevorderen. De Rus verdiende zijn miljoenen met het investeringsfonds Marshall Capital. Hij werd door de Europese Unie op de sanctielijst gezet omdat hij financiële steun zou geven aan de pro-Russische rebellen in Oost-Oekraïne. Wegens die steun mag de Rus Europa niet meer in.
Onder zijn voormalige werknemers telt Malofejev enkele notoir beruchte types, die centrale rollen speelden in het conflict in Oost-Oekraïne: Igor Girkin (‘Strelkov’), de langjarige militaire intrigant en rebellencommandant, die aanvankelijk de opstand in de Donbas leidde. En Aleksandr Borodai, de voormalige ‘premier’ van de zelfverklaarde ‘volksrepubliek Donetsk’.
Zijn internationale reisverbod werd een probleem toen Malofejev werd uitgenodigd om aanwezig te zijn bij het huwelijk van een rijk Grieks rederspaar. In een groots Russisch gebaar besloot Malofejev om dan maar het complete bruiloftsgezelschap uit Griekenland bij hem thuis uit te nodigen, in zijn villa buiten Moskou.
Uit de 700 gehackte e-mails, waar media-onderzoeker Christo Grozev toegang toe heeft en die hij onder meer deelde met het Duitse weekblad Die Zeit, blijkt welke Grieken er op de gastenlijst stonden. De mails komen uit de account van een voormalige medewerker van de Russische ambassade in Athene, schrijft Die Zeit. Deze Georgi Gavrisch komt uit Rostov-aan-de-Don en hij behoort tot de intimi van .. daar is-ie weer: Aleksandr Doegin. Beide mannen wisselden een groot aantal e-mails uit, waaruit duidelijk wordt dat Gavrisch al vroeg lid is geworden van Doegins Euraziatische Beweging.
Gavrisch werkte tussen 2009 en 2013 als derde secretaris in de Russische ambassade in Athene. Hij was daar verantwoordelijk voor het werven van ideologische vrienden voor het Kremlin. Een aantal van hen belandde op de gastenlijst voor de bruiloft in de villa van Malofejev. Ergens bovenaan prijkt de naam van Panos Kammenos, de huidige, extreem-rechtse en zeer orthodoxe Griekse minister van Defensie, die van zijn liefde voor Poetins Rusland nooit een geheim heeft gemaakt. Kammenos’ Instituut voor Geopolitieke Studies in Athene werkt samen met de Moskouse denktank RISI, die gelieerd is aan de SVR, de Russische buitenlandse inlichtingendienst. Medewerkers van RISI drongen bij het Kremlin aan op de annexatie van de Krim en op militaire inmenging in Oost-Oekraïne.
Panos Kammenos, die Griekenland onder meer vertegenwoordigt in de NAVO, staat dus op goede voet met een omstreden Russische oligarch, die de pro-Moskou rebellen uit de Donbas ondersteunt in hun strijd tegen een door de NAVO gesteund regime in Kiev. En hij onderhoudt goede contacten met een Russische denktank, die dit militaire avontuur steunt. Deze Griekse connecties vormen een serieus veiligheidsrisico voor het westerse bondgenootschap.
Konstantin Malofejev, de oligarch die ook gekscherend ‘Gods oligarch’ en ‘Poetins Soros’ wordt genoemd, ziet, net als Doegin en Poetin, een nieuw Russisch Rijk niet alleen als een geopolitiek concept, maar ook als een cultureel idee. Hij wil, samen met de conservatieve Franse aristocraat, euroscepticus en voormalige presidentskandidaat Philippe de Villiers, op de Krim ‘tsaristische themaparken’ ontwikkelen.
De Villiers maakt deel uit van Malofejevs uitgebreide internationale netwerk. Dat kwam vorig jaar bijeen op een geheim congres in Wenen. Hier spraken anti-Europese nationalisten, monarchisten, rechts-extremisten en christen-fundamentalisten over de toekomst van Europa. Die toekomst zien de aanwezigen bedreigd door decadentie, materialisme, secularisme en bovenal door de islam. Europa moet, in de ogen van de sprekers op die – achter gesloten deuren plaatshebbende – bijeenkomst in het Stadtpalais des Fürsten Liechtenstein, gezuiverd worden van het ‘verderfelijke liberalisme’ en de ‘satanische homo-lobby’.
Onder de aanwezigen in Wenen bevond zich onder anderen de ultra-nationalistische en in Rusland zeer beroemde schilder Ilja Glazoenov, die tranen in zijn ogen kreeg toen hij sprak over het ‘historische leiderschap’ van Vladimir Poetin. Ook de jonge Marion Marèchal-Le Pen, nicht van Marine en kleindochter van Jean Marie Le Pen van het Front National, was er. Net als vertegenwoordigers van de Europese katholieke adel, leden van de Oostenrijkse FPÖ, Volen Siderov van de Bulgaarse rechts-extreme partij Ataka, geestelijken en ondernemers. De ster van de avond was, het mag geen verrassing meer zijn: Aleksandr Doegin.
Het is allemaal niet niks: Nikos Kotsias, die Doegin te gast heeft. Panos Kammenos, die goede contacten onderhoudt met Konstantin Malofejev, die weer financier is van de pro-Russische rebellen en die in Europa bijeenkomsten organiseert voor Europese reactionairen annex Poetin-aanhangers. Twee ministers uit het nieuwe Griekse kabinet staan op zijn minst onder verdenking met extreem-nationalistische en anti-westerse kringen rond het Kremlin in contact te staan. En zij zijn niet de enigen met pro-Moskou sympathieën in de coalitie. De Griekse regering vormt een concreet bruggenhoofd voor Vladimir Poetin in Athene.
Overigens verheugt het Kremlin zich ook bij populisten elders in Europa in een groeiend aantal sympathisanten, bij zowel ultra-linkse als extreem-rechtse partijen: van Jobbik in Hongarije tot het FN in Frankrijk, de Lega Nord in Italië en de AfD in Duitsland. Maar van al die Europese Poetin-fans draagt vooralsnog alleen Syriza regeringsverantwoordelijkheid.
‘Het is zaak om een Grexit te vermijden en Athene binnenboord te houden omdat de dreiging vanuit Rusland reëel is’
Mocht Griekenland uit de eurozone verdwijnen, dan ligt het voor de hand dat het land onder de huidige Kremlin-gezinde regering en met zijn historische gerichtheid op de orthodoxe broers in Rusland steeds verder richting Moskou zal afdrijven. Dan zal in de NAVO gerechtvaardigd wantrouwen opkomen over de betrouwbaarheid van de Grieken. Omdat over de geloofwaardigheid van een ander lid, Turkije, al veel vraagtekens bestaan, dreigt het bondgenootschap in dat geval zelfs uiteen te vallen.
Erg verstandig is het dus niet, gezien het huidige, broze Griekse zelfbewustzijn, om nu hard te roepen dat de Grieken moeten ‘wegwezen’ indien ze niet over de brug komen. Integendeel, het is zaak om een Grexit te vermijden en Athene binnenboord te houden omdat de dreiging vanuit Rusland reëel is.
De groeiende invloed van het Kremlin in Europa moet een halt worden toegeroepen. Want ook al heeft Rusland in de Oekraïense crisis op een aantal punten gelijk – ook daar schreef ik hier eerder over – het agressief-autocratische en gewelddadige regime van Vladimir Poetin heeft andere landen en volkeren helemaal niets aantrekkelijks te bieden. Dat moet ook de nieuwe Griekse machthebbers worden duidelijk gemaakt. Het zou mooi zijn als de Poetin-fans rond Alexis Tsipras dit zouden erkennen.
Lees alles van Wierd Duk.
