“Fans houden huis in Rome” (Metro), “er zijn eeuwenoude gebouwen gesloopt” (RTL Late Night), “Barbaren” (Gazzetta dello Sport); wie sinds donderdag het nieuws over Feyenoord in Rome volgt, kan haast niet anders concluderen dan dat Feyenoorders zich donderdag massaal als beesten gedroegen in Rome. Tijd voor een nuancering, zonder geweld goed te praten. Een ooggetuigenverslag, over politiegeweld, kapotte flessen en een veel te nauwe steeg.
Toen ik donderdag aan het begin van de middag met vrienden arriveerde op het plein bij de Spaanse trappen, was de sfeer opperbest: er werd gedronken, er werd gezongen, er heerste vrolijke anarchie. Het is het gevoel dat in Nederland onmogelijk is: door combiregelingen is het onmogelijk geworden in de stad van de tegenstander voor de wedstrijd wat te drinken. Europees kan dat wel, en dat maakt het ook zo bijzonder en gaaf voor velen. Praag 2012, Sevilla 2014 en nu Rome 2015; met duizenden een plein overnemen als uiting van collectieve identiteit geeft een machtig gevoel.
Zo ook donderdag. De sfeer was goed, onderlinge conflicten werden snel gesmoord. Bij het ontbreken van prullenbakken, die op het hele plein niet te vinden waren, werd het al snel wat smerig: mensen gooiden hun flessen kapot in het midden van het plein, of erger, in de prachtige fontein voor de trappen. Onnodig. Dom. Hoewel de schuld van het ontbreken van prullenbakken op het conto van de Romeinen komt (het plein is bij veel Europese wedstrijden verzamelpunt van de tegenstander, daar kan je je dus op voorbereiden) was het massale kapot gooien van flessen onnodig.
Ook opmerkelijk was het ontbreken van toiletten. Restauranthouders in de omgeving van het plein weigerden massaal Feyenoorders op hun wc’s, met als gevolg dat een zijsteeg van het plein al snel veranderde in een zee van zeik. Ook hier vraag ik me af: waarom zo’n slechte voorbereiding van Romeinse zijde? De drooglegging die op woensdagavond werd afgekondigd werkte contraproductief: bij alle supermarkten en kleine mini-markten waren vooral grote flessen te koop, die kapot gegooid werden. Toiletten ontbraken, prullenbakken ook. Had van het plein een soort fanzone gemaakt met biertenten met plastic glazen, dixies en grote afvalbakken. Zulke fanzones zijn niet ongebruikelijk bij Europese wedstrijden en in sommige landen zelfs heel normaal.
Wat er precies met de fontein gebeurde, heb ik niet opgemerkt. Er werd inderdaad vuurwerk ingegooid, en blijkbaar ook een vuurwerkbom waardoor er lichte schade ontstond (kleiner dan in eerste instantie gedacht, maar toch, schandelijk). Wij maken gebruik van hun stad, gedraag je dan ook fatsoenlijk met respect voor de lokale cultuur. Wat als Europese uitsupporters het Zadkine-beeld zouden beschadigen, of de Coolsingel?
Misschien dat die kleine beschadigingen bij de Romeinse politie voor meer agressie zorgden, want ineens sloeg de sfeer op het plein radicaal om. Vanuit het niets kwamen vanuit alle hoeken zwaarbewapende ME’ers en trok een grote linie op vanaf de voorkant van het plein (blauwe strepen en pijlen op het plaatje). Op het plein ontstond paniek; het tempo van de ME’ers was niet traag, te snel om de circa twee- a drieduizenden Feyenoorders in rust naar de opstapplekken van de bussen te laten lopen.
Want dat was het doel van de politie-actie: alle Feyenoorders naar een plein in Villa Borghese leiden, waar de bussen naar het stadion zou vertrekken. Om dan alle uitgangen af te sluiten en langzaam op te roepen om daarheen te gaan is niet gek, wel dat het in moordend tempo gaat en daarbij iedereen die niet snel genoeg wegloopt of rent een tik krijg met een gummiknuppel. Toen de politie in Sevilla het tijd vond om de supporters van een plein naar het stadion te loodsen, ging dat in overleg met de Rotterdamse politie en supporters zelf. Bovendien was eerder op de middag rustig gereageerd door supporters toen de politie de Spaanse trappen ontruimde. Het kan dus wel.
Een deel van de supporters reageerde op de snel optrekkende ME-linie door met flessen te gaan gooien (die lagen er genoeg), wat het tempo van de ME’ers weer deed versnellen; ze kwamen nu nog sneller uit alle hoeken naar de Feyenoorders toe. Er ontstond chaos. Er werd gegild. Met duizenden renden we een hele smalle steeg in, waar de stoepen volstonden met auto’s en scooters en effectieve loopruimte misschien twee meter breed was. Bovendien liep de steeg steil omhoog, waardoor er niet doorgelopen kon worden.
Ik raakte achterop, viel, werd platgedrukt door supporters die net als ik wilden wegkomen. Op internet zag ik na de wedstrijd foto’s van de steeg, met een rij scooters die omgevallen was. Bijschrift was in de trant van: Feyenoorders sloopten auto’s en scooters. Onzin, grote onzin. De scooters vielen inderdaad, maar enkel en alleen omdat er duizenden mensen weg probeerden te komen. Sommigen moesten over auto’s rennen om in veiligheid te komen. Kan je mensen die in doodsangst verkeren (want dat hoorde ik van sommigen) echt verwijten dat ze alles doen om weg te komen? Alsof er vrijwillig scooters gesloopt werden. Sterker, toen een paar straten later een deel van de supporters wél scooters probeerde om te werpen, werden ze daarin gecorrigeerd door de massa.
Ook ik viel op een scooter, struikelde en werd platgedrukt. Het is vreemd, maar op dat moment dacht ik: dit is hoe Hillsborough gevoeld moet hebben. De totale reddeloosheid, het gevoel geen kant op te kunnen en platgedrukt te worden door een massa. Het is verschrikkelijk. Doodsangst had ik niet, bang was ik wel – hoe moest ik hier uit komen?
Een vriend greep me vast en trok me omhoog. Hand in hand probeerden we door te lopen, maar toen iemand een vuurwerkbom gooide naar de ME’ers (zo onvoorstelbaar dom) voerden zij hun tempo nóg harder op: ze renden nu over supporters, duwden ze omver. Ik zag hoe een ME’er op me af kwam, maar kon me niet bewegen; waar kon ik heen? Hij duwde me, waardoor ik opnieuw over een scooter viel. Ik zag hoe hij uithaalde. Ik deed m’n handen voor m’n hoofd, maar hij sloeg door. Bam. Vol op m’n hoofd, daar waar m’n haargrens begint en m’n voorhoofd eindigt. Ik schreeuwde, probeerde hem van me af te zetten, maar hij sloeg nog eens. En nog eens. Op allebei m’n benen. Toen ging hij door naar de volgende, en kon ik langzaam opkrabbelen.
Politie (blauw) jaagt duizenden supporters (rood) een smalle steeg in.
Het is raar om op de grens tussen bewustzijn en bewusteloosheid te balanceren. Ik had mijn portie gehad, kon langzaam doorlopen, maar voelde me een soort zombie: ik was bewust dat ik op m’n hoofd geraakt was, maar zag niet scherp en waggelde maar wat. Een verre bekende keek ik met grote ogen aan, hij vroeg of alles wel goed ging. Even later kwam ik een vriend tegen en liepen we samen rustig naar de opstapplek voor de bussen. Inmiddels weet ik dat ik in die steeg een hersenschudding heb opgelopen.
Bij de bussen ging het even later opnieuw mis. Er schenen dertig bussen geregeld te zijn, maar verschenen er constant slechts een stuk of drie a vier. Supporters werden een toch al overvolle bus ingeslagen door ME’ers. Wie geen hoofdpijn had van tikken op zijn hoofd, kreeg het even later wel van de stank van verbrande banden en koppelingsplaten.
Bij de opstapplek strompelde ik naar een fancoach. Ik ben Rogier Wijsbroek grote dank verschuldigd; hij probeerde medische stewards te regelen voor supporters en gaf me flesjes water die eigenlijk voor hemzelf bedoeld waren. Met twee vrienden die ook beduusd op een bankje gingen zitten deelde ik ze. Langzaam kwamen we bij.
Iets verderop werd een andere vriend weggevoerd in een ambulance. Hij had drie diepe vleeswonden in zijn hoofd, die in het ziekenhuis werden gehecht. Uiteindelijk werd hij teruggebracht naar het stadion. Een andere vriend werd tijdens de wedstrijd uit het stadion weggevoerd met een ambulance. Medische stewards vreesden voor een hersenbloeding. In de CT-scan werden wel hersenen gevonden, maar geen schade. En zo waren er meer supporters die tegen of op een bankje aanzaten, voor zich uit staarden, met bloed over hun gezicht.
In de dagen na de wedstrijd gaat het nu over één ding: het vermeende huishouden van Feyenoorders in Rome, alsof de ganse stad gesloopt is. Realiteit is dat, hoe verwerpelijk de schade die er wél was ook is, dat wel meeviel. Er werden flessen gegooid, op straat en naar de politie, en dat hoort niet. Er zijn mensen opgepakt die zich hadden misdragen, and rightly so. Maar het beeld dat er massaal is gereld klopt gewoon niet. Ik erger me enorm hoe in kranten en op tv alle Feyenoorders de schuld toegeschoven wordt; alsof we allemaal hebben staan knokken en massaal monumenten hebben vernield. Ja – er was schade aan de fontein, en dat is zoals ik al zei schandalig. En ja, er werden flessen gegooid naar de politie. Kleine rellen had ik ook wel verwacht; als er zevenduizend Feyenoorders naar een stad reizen, zitten er altijd wel vervelia’s bij. Er wordt gedronken, mensen worden losbandiger.
Maar waar is de enorme ophef over de Feyenoorders die met duizenden een smalle steeg ingejaagd werden? Waar is de woede over de genadeloos harde tikken van ME’ers tegen weerloze supporters, die verdrukt werden, op de grond lagen, geen kant op konden? Ik heb een lichte hersenschudding overgehouden aan die tikken, en loop wat moeilijk door de tikken op m’n been. Dat komt wel goed, maar toch: tientallen supporters die tikken op hun hoofd kregen en weerloos waren. We konden nergens heen, voelden hoe we platgedrukt werden. En dan de dagen erna overal lezen dat het terecht was, dat we allemaal gesloopt hebben; het maakt de hoofdpijn nog wat erger.
Het is niet zo dat je geweld goedpraat als je je óók uitspreekt over buitensporig politiegedrag (waar de politie in Rome overigens om bekend staat als het om voetbalsupporters gaat). Elke zichzelf respecterende BN’er en politicus leek de afgelopen dagen wel zijn zegje te willen doen en de “barbaren” te willen aanpakken. Lachwekkend vond ik het voorstel van CDA-leider Buma, die de paspoorten van relschoppers wilde afpakken – zoals hij elk probleem tegenwoordig op denkt te lossen door paspoorten af te pakken. Net als bij bijvoorbeeld de Maasgebouw-rellen stonden er veel first time offenders tussen de zowel op woensdag als donderdag opgepakte supporters. Hun misdragingen kunnen niet preventief voorkomen worden. Wat wél zou werken is een meldingsplicht voor mensen met een stadionverbod, die er ook tussen stonden, om te voorkomen dat ze afreizen naar een stad waar gespeeld wordt; laat ze zich een half uur voor de wedstrijd melden op hun lokale politiebureau.
Concluderend, ik baal van berichten van de laatste dagen. Hoewel er zeker misdragingen zijn geweest, was de sfeer op het plein lange tijd goed. Er zijn geen eeuwenoude gebouwen gesloopt, geen winkelpui lag in puin. Pas nadat de ME een linie trok en vooruit liep kantelde de sfeer en werd een deel van de supporters agressief. Daar reageerde de ME heftig op en werden duizenden supporters een veel te nauwe steeg ingeslagen. Ook bij de bussen was de ME nodeloos agressief tegen welwillende, onschuldige supporters. In het stadion was daarna geen wanklank te horen. Het hele verhaal vertellen is niet zo moeilijk, kranten, tv-programma’s, politici en analisten, en wel zo eerlijk tegenover de duizenden supporters die zich in en buiten het stadion als prima uithangbord voor de club, stad en sport in het algemeen gedroegen.
Dit verhaal verscheen eerder op Marks eigen blog.
