Erg druk is het niet, deze mooie zondagmiddag in de Amsterdamse Balie. Vanmiddag debatteren verschillende senatoren over de rol van de Eerste Kamer. Zij blijken geen publiekstrekkers. D66-lijsttrekker Thom de Graaf trok in zijn leven als politicus nooit volle zalen en doet dat ook vandaag in De Balie niet. SP-senator Arda Gerkens en CDA-senator Wopke Hoekstra laten bij de meeste mensen al helemaal geen bel rinkelen. En ook de niet-herkiesbare Tof Thissen van GroenLinks is onbekend.
De Balie lijkt dit probleem op een ingenieuze manier op te willen lossen met een oudgediende die weliswaar niet herkiesbaar is maar zeker wel bekend. Scheidend PvdA-senator Adri Duivesteijn wist zich in de senaat in de kijker te spelen en hij heeft ongetwijfeld interessante ideeën over de teloorgang van de PvdA, de interne gang van zaken in zijn partij en de idealen waar de PvdA niet meer voor lijkt te staan. Maar Duivesteijn moet hier praten over de rol en functie van de Eerste Kamer.
De Eerste Kamer bespreekt maar weinig politieke thema’s die burgers echt interesseren. Dat is opmerkelijk want de Eerste Kamer vergadert over precies hetzelfde als de Tweede Kamer. De Eerste Kamer debatteert echter meer op hoofdlijnen en stemt meestal geruisloos in. In 91 procent van de gevallen stemde het CDA bij Rutte-2 voor de VVD/PvdA-wetsvoorstellen, rekent Wopke Hoekstra ons voor.
In een introducerend filmpje doen de makers van De Balie alsof de Eerste Kamer een bruisende politieke arena is, aangezien onlangs de vrije artsenkeuze door de senaat behouden bleef, tegen de coalitieafspraken in. Maar binnen een uur leren we dat de meeste controversiële voorstellen van het kabinet de Eerste Kamer al gepasseerd zijn en dat de agenda van de Eerste Kamer dus relatief leeg is. De verkiezingen voor de Provinciale Staten kunnen dus nauwelijks als manier worden gezien om het kabinet dwars te zitten.
De Eerste Kamer boeit vooral niet door haar politieke positie. De senatoren doen hun werk zonder last of ruggespraak en zijn dus niet gehouden aan welk coalitieakkoord in de Tweede Kamer dan ook. Dat geldt zowel voor de coalitie, de oppositie als ‘de constructieve drie’. Senatoren mogen allemaal hun eigen afweging maken en zelf bedenken of door de Tweede Kamer aangenomen wetten juist en uitvoerbaar zijn.
We leren dat het onzinnig is te denken dat een partij alleen naar de uitvoerbaarheid kijkt. De politieke dimensie speelt altijd mee: de SGP is ook tegen een uitvoerbare euthanasiewet en GroenLinks is tegen een uitvoerbare wet op kernenergie. Maar tegelijk kunnen de senatoren niet gedwongen worden met welke lijn dan ook in te stemmen. Als de Tweede Kamer zich te veel met de Eerste Kamer bemoeit, gooien senatoren de kont tegen de krib. De Eerste Kamer is per definitie onvoorspelbaar.
De senatoren mogen nog wat luchtige suggesties doen voor de toekomst. Adri Duivesteijn zegt dat partijen hun politici steeds vaker als werknemer of medewerker opvatten en niet gaan voor uitgesproken persoonlijkheden. Partijen willen volgzaamheid. De Eerste Kamer wordt dus wellicht toch minder onafhankelijk dan zij op papier is. En dus wordt de Eerste Kamer via een omweg voor burgers alsnog politiek relevant, ware het niet dat er de komende tijd weinig op de agenda lijkt te staan.
Arda Gerkens van de SP reageert meteen dat Duivesteijn het over volgzaamheid bij de PvdA heeft. Bij de SP geldt dit zeker niet. Toch blijft in de lucht hangen of dit een exclusief PvdA-probleem is. CDA-er Wopke Hoekstra begint over ‘gedoseerde eigenzinnigheid’. De rest zwijgt. Zo weten we na anderhalf uur praten eindelijk waar het debat over de Eerste Kamer echt over zou moeten gaan.
