In het centrum van Donetsk dat ooit zo liefkozend de ‘stad van een miljoen rozen’ werd genoemd is er op het eerste gezicht weinig te merken van een – nog steeds – heersende oorlog. Afgezien van mannen in camouflagekleding, Kalasjnikovs en zo af en toe – ondanks een staakt-het-vuren – het geluid van artilleriegeschut dan.
In het Shevchenko park in het rebellenbolwerk zijn een aantal vrijwilligers druk in de weer om het park aan te harken. “De zon is gaan schijnen. De lente is aangebroken. Wij maken Donetsk weer mooi!” vertelt een goedlachse vrijwilligster die zich voorstelt als Ljoedmila. Op de achtergrond klinkt nog wat artilleriegeschut, maar dat weerhoudt de dames op leeftijd niet er niet van om hun werk voort te zetten. “Ach, we zijn inmiddels niets anders gewend,” lacht Ljoedmila.
Hoewel er in september vorig jaar nog een akkoord was gesloten dat bekend werd als het veelgeprezen Minsk akkoord ging de oorlog in Oost-Oekraïne gestaag door. Van een staakt-het-vuren was toen absoluut geen sprake. Het gebied dat gecontroleerd werd door pro-Russische separatisten verdubbelde. Oekraïne zag duizenden soldaten sneuvelen. Het was simpelweg niet opgewassen tegen de separatisten en hun grote bondgenoot Rusland.
De veelbevochten luchthaven van Donetsk kwam in handen van de pro-Russische separatisten. Het vliegveld werd een symbool van het Oekraïense patriotisme. Oekraïense soldaten werden als “cyborgs” gezien. Onverslaanbaar. Toch wisten de separatisten het vliegveld volledig onder controle te krijgen. Een nieuw dieptepunt voor Oekraïne naderde. In een laatste poging om het conflict te stabiliseren kwamen leiders uit Frankrijk, Duitsland, Oekraine en Rusland bijeen met slechts een doel: een nieuw akkoord dat een einde moest maken aan het bloedvergieten in het oosten van Oekraïne.
Op 12 februari werd het Minsk II akkoord gepresenteerd. Een staakt-het-vuren zou drie dagen later van start gaan. Lang duurde het niet vooraleer het bestand werd gebroken. Pro-Russische separatisten hadden het strategisch belangrijke dorpje Debaltseve al maanden omsingeld. Het moest kosten wat kost worden veroverd. Het dorp zou een belangrijke spoorlink vormen tussen de steden Donetsk en Loegansk in het door separatisten gecontroleerde gebied.
Duizenden Oekraïense soldaten zaten in de val. Tientallen gaven zich over als krijgsgevangene. Honderden kwamen om tijdens gevechten. Volgens de zelfverklaarde rebellenleiders stond er niets in het Minsk II akkoord aan wie Debaltseve toebehoorde. De separatisten legitimeerden hiermee hun offensief met vele doden als gevolg.
Nadat Debaltseve in handen van de separatisten is gekomen, is de rust wedergekeerd in Donetsk, zo lijkt het. Zowel het Oekraïense leger als de separatisten zijn begonnen met het terugtrekken van zwaar artilleriegeschut vanaf de frontlinie conform wat is afgesproken in het Minsk II akkoord. Minstens 70 kilometer vanaf de frontlinie. De Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europe – kortweg de OVSE – is belast met het monitoren van de terugtrekking van zware wapens aan beide kanten. De autoriteiten in Donetsk belemmeren echter het werk van de OVSE.
“Wij hebben onvoldoende zicht op de terugtrekking van zware wapens. Enkel kunnen wij bevestigen dat er beweging is van wapens die aan de separatisten toebehoren. Dit betekent echter niet dat deze wapens conform het Minsk II akkoord worden teruggetrokken,” verklaart Ertugrul Apakan, hoofd van de speciale monitoringsmissie van de OVSE in Oost-Oekraïne.
De rebellenleiders beweren echter weer het tegenovergestelde. “Wij hebben de OVSE uitgenodigd en zij hebben de terugtrekking van onze wapens gemonitord nabij de zuidelijke frontlinie in het stadje Olenivka,” verklaarde Eduard Basurin, woordvoerder van het Ministerie van Defensie in Donetsk.
De OVSE stelt dat het weliswaar uitgenodigd is om op bepaalde plekken naar ‘terugtrekking’ te kijken, maar de door de rebellen gekwalificeerde ‘terugtrekking’ kan niet door de OVSE worden bevestigd.“Nog steeds registreert de OVSE artillerievuur vanuit gebieden dat in handen is van de separatisten. Van terugtrekking en een volledig staakt-het-vuren is dan ook zeker geen sprake,” stelt Apakan.
In het noorden van Donetsk, nabij de lang bestreden luchthaven, wordt er echter nog steeds gevochten. De frequentie is weliswaar afgenomen, maar uitgaande artillerieschoten zijn niets nieuws voor de achtergebleven bewoners daar. In het meest recente rapport van de OSVE beschrijft zij ook dat er nog steeds explosies en artillerievuur te horen zijn in het centrum van Donetsk.
Tussen de vervallen en verwoeste typische Sovjet flatcomplexen in het noordelijke district van Donetsk staat een jonge pro-Russische soldaat – met het babyvet nog op z’n wangen – een sigaret te roken. Vadim heet hij. Hij draagt een Russische vlag als badge op zijn camouflagekleding en kijkt stug voor zich uit als er weer een explosie te horen is. “Wij vechten voor ons land. Tegen fascisten. Wij willen vrede, maar wel op onze manier. Poroshenko zou ik met liefde zijn nek om willen draaien,’’ lacht hij. Vadim weigert te vertellen waar hij vandaan komt. “Of ik uit Rusland kom of niet, doet er toch niet toe?!” zegt hij boos.
Of Vadim liever weer een escalerende oorlog wil? Hij wijst naar zijn Kalasjnikov. “Ooit komt er een dag dat de vlaggen van Novorossiya en Rusland in Kiev wapperen. Desnoods met bloed. Wacht maar.”
Stefan Huijboom (1990, Haarlem) is correspondent Rusland en momenteel werkzaam in Oekraïne waar hij o.a. werkt voor Algemeen Dagblad, KyivPost, TPO Magazine en meer. Leest veel Russische literatuur. Schrijft veel. Abonneer op zijn TPOMagazine kanaal en volg hem op Twitter.
