Ze komt uit Rusland, woont en werkt al jaren in Nederland, won internationale prijzen en ze voelde zich – ‘gedwongen door de Russische leugens’ – haast verplicht om een film te maken over de oorlog in Oekraïne. Met ‘Groez 200’ (‘Lading 200’) ging documentairemaakster Masha Novikova (1956) in Oekraïne en Rusland op zoek naar de achtergronden van de oorlog.
Iedere Rus kent de term ‘Groez 200’. Leg eens uit?
“Die term is een codenaam en staat voor het transport van gesneuvelde soldaten. In dit geval de doden aan het front in Oost-Oekraïne, dat zijn ook Russische soldaten, hoewel dit door Poetin wordt ontkend. Nederlandse media spreken nog vaak over een ‘burgeroorlog’, maar in werkelijkheid is Rusland gewoon Oekraïne binnengevallen. Ik ben daar woedend over en ik ben gefrustreerd door de foute duiding van dat conflict. Als je er zelf naar toe reist en je kijkt in het oorlogsgebied rond, dan weet je precies hoe het zit.”
Wat heb je daar op het slagveld ontdekt?
“Het is er zoals mijn moeder ons vertelde over de Tweede Wereldoorlog: burgers die pakketjes sturen naar het front, met zelfgenaaide kleding en dat soort zaken. De mensen zijn bang en ze proberen te overleven. Het is vreselijk triest: nog maar iets meer dan een jaar geleden waren de Oekraïners bezig met hun toekomst. Nu heb ik zelf daar ook kennissen, hoog opgeleide jongens, die vechten aan het front. De Oekraïners hebben hun eigen Lading 200, een enorm aantal. En dat allemaal alleen maar omdat het Kremlin zo nodig Oekraïne wil destabiliseren.”
Je filmde ook in Rusland, onder anderen radeloze moeders die informatie zoeken over het lot van hun zoons aan het front in Oekraïne. Dat zijn hartverscheurende beelden. Hoe vond je de sfeer in het land?
“Die is door de oorlogspropaganda verschrikkelijk deprimerend.Tot de moord op oppositieleider Boris Nemtsov was dit al zo, nu is het alleen nog maar erger. Als ik tv kijk, krijg ik bijna de neiging om die kapot te slaan, zozeer wordt er gelogen en wordt de waarheid verdraaid. En mijn oude vrienden gaan daar vaak in mee. Die vriendschappen zijn inmiddels stukgelopen: ik heb nog maar een paar vrienden van vroeger over. Ze beschouwen mij nu als een ‘verrader van het moederland’.”
Je bood je film aan bij Nederlandse omroepen. Hoe reageerden die?
“Die vinden het teveel een ver van mijn bed show. Uitleggen dat er soms ook etnische Russen zijn, die in Oekraïne met de troepen van Kiev meevechten tegen de Russische separatisten, dat vinden ze al snel te ingewikkeld. Bij de omroep denken ze dat de kijkers dommer zijn dan zijzelf. Ongelooflijk vind ik dat want het gaat om een oorlog in het hart van Europa, die ook ons in Nederland raakt. Maar goed, de documentaire is dus niet op de Nederlandse televisie te zien. Maar hij gaat gelukkig wel naar allerlei festivals.”
