De voortvluchtige Nederlandse oorlogsmisdadiger Willem Polak is op 4 mei 1993 overleden. Dat melden ambtenaren van de Duitse gemeente Hannover tegenover ThePostOnline. De Oud-SS’er ontsnapte samen met zes andere ‘politieke delinquenten’ in 1952 uit de Koepelgevangenis van Breda. Bij het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie NIOD noch bij het Nederlandse ministerie van Justitie was de datum en plaats van sterven van Polak al die jaren bekend.
Willem Albertus Polak
Willem Albertus Polak, geboren op 31 mei 1915 in Amsterdam, woonde aan de Kattenburgerkade. De chauffeur-monteur werd lid van Hitlers keurkorps SS en vocht aan het Oostfront. Omdat zijn naam mogelijk joodse associaties opriep, gaf hij zich uit als ‘Polack’ of ‘Pol’. Terug in Nederland werd de opvallend 1,92 lange man, lid van het Sonderkommando Henk Feldmeijer. Hij was betrokken bij zeker vier sluipmoorden en heeft driemaal zelf geschoten. Deze zogenaamde ‘Aktion Silbertanne’ werden uitgevoerd uit wraak voor het omleggen van Duits-vriendelijken, als NSB’ers, door het Nederlands verzet. Daarbij werd bij het slachtoffer, een sympathisant van de Nederlandse ondergrondse, aangebeld en het slachtoffer veelal in de deuropening doodgeschoten. Zo vermoordde Polak op 4 augustus 1944 samen met SS’er Bart Slop de 50-jarige Dirk Ubbels op zijn boerderij in de Beemster.
Voor zijn misdrijven werd Polak op 1 januari 1949 door het Bijzonder Gerechtshof in Amsterdams ter dood veroordeeld; op 12 november dat jaar omgezet in levenslang. In 1952 ontsnapte Polak samen met zes andere notoire oorlogsmisdadigers Herbertus Bikker (1915-2008), Klaas Carel Faber (1922-2012), Antoine Touseul (1921-1991), Sander Borgers (1917-1985), Willem van der Neut (1919-1983) en Jacob de Jonge (1923-medio jaren 70 en de enige later uitgeleverd aan Nederland)uit de Koepelgevangenis van Breda. Met de bekendmaking van de overlijdensdatum van Polak bestaat nu zekerheid dat alle zeven deelnemers van de spectaculaire ontsnapping op tweede kerstdag 1952 niet meer in leven zijn.
De speurtocht naar Polak maakt deel uit van de de actie ‘Nu of nooit‘ van de stichting Onderzoek Oorlogsmisdaden die speurt naar het lot van de laatste ongestrafte Nederlandse SS-bewakers van met name de kampen Amersfoort en Vught en het lot van voortvluchtige Nederlandse WO2-misdadigers, zoals de nog altijd spoorloze oud-marechaussee en SD-medewerker Jan Willem van Tuin. ThePostOnline, omroep Powned en particulieren steunen dit initiatief.
Volgens een bericht in dagblad De Tijd was Willem Polak na zijn vlucht naar West-Duitsland in het bezit van valse identificatie-papieren en op zaterdag 16 mei 1953 te Hannover gearresteerd. Maar pogingen door Nederlandse autoriteiten om hem uitgeleverd te krijgen liepen op niets uit. Volgens de Duitse rechtbank verkreeg Polak door het in dienst treden bij de Waffen-SS de Duitse nationaliteit en Duitsland levert geen onderdanen uit, zelfs geen moordenaars. Wel werd een poging gedaan hem te berechten in Duitsland. Maar het Lüneburger arrondissementsgerechtshof ontsloeg hem in april 1959 van rechtsvervolging voor moord en medeplichtigheid aan moord omdat hij ‘niet kon beseffen dat de executies onwettig waren’. Bij weigering zou hij bovendien gevaar lopen.
Polak maakte in die tijd deel uit van een groep van zeker 350 in Nederland gezochte WO2-oorlogsmisdadigers die in 1967 vrij konden leven in West-Duitsland. Halfslachtige pogingen van de Nederlandse justitie om ze uitgeleverd te krijgen liepen veelal op niets uit.
Kronenstrasse 20
Polak woonde in Hannover aan de Kronenstrasse nummer 20 in de bovenste etage van een woonappartement. Buren willen weinig over hem kwijt. “Hij was vriendelijk”, vertelt een oud-buurvrouw. Polak trouwde een Duitse -inmiddels bejaarde- vrouw en heeft een dochter. De Nederlandse journalist Gerhard Hormann zocht de meervoudige moordenaar eind jaren tachtig op voor het weekblad Aktueel. “Wat me altijd is bijgebleven zijn de woorden: ‘Je mag alles over me denken, maar weet dat ik geen slecht mens ben.'”
Polak ligt anoniem begraven op het Lahe Friedhof in Hannover. “Er is geen steen, alleen een weide”, laat een medewerkster weten.
