Het was zo’n mooi plan. Toen het kabinet Rutte-1 de Rotterdamse deelgemeenten afschafte, bedacht de Rotterdamse gemeenteraad dat er een heel nieuw model voor lokale democratie moest ontstaan. De ‘gebiedscommissies’ werden geboren. Deze week bestaan de commissies een jaar en dus is dit een mooie aanleiding om te debatteren over de vraag wat die commissies hebben opgeleverd. Hebben ze hun beloften waargemaakt? Deze discussie – dinsdagavond in Arminius – stemt niet gelukkig.
Want pretenties te over. Rotterdammers mochten destijds massaal hun mening geven hoe deze nieuwe lokale democratie eruit zou moeten zien. Het model werd verrassend eenvoudig: een voortzetting van de deelgemeenten, maar met weinig bevoegdheden. Echte macht mochten de gebiedscommissies van Den Haag niet meer hebben en dus adviseren ze alleen. De gemeenteraad beslist voortaan of ze iets met deze adviezen doet.
Er is verder weinig nieuws onder de zon, ware het niet dat de gemeente Rotterdam een verhaal heeft bedacht om de gebiedscommissies te verkopen aan de buitenwereld. De commissies moeten ervoor zorgen dat Rotterdammers gaan participeren. Niet toevallig moet debatleider Francisco van Jole nadenken waarom de commissies eigenlijk zijn ontstaan. Het Rotterdamse antwoord staat immers ver van de werkelijkheid af: er moet ‘meer burger’ en ‘minder politiek’ komen. De concrete invulling hiervan blijft vooralsnog duister.
De discussie in Arminius laat leden van verschillende gebiedscommissies aan het woord. Zij babbelen graag de marketingtaal van de gemeente na. ‘Gebiedscommissies moeten participatie stimuleren’, ‘er moet gekanteld worden’, ‘er is een participatiemodel’ en ‘we moeten kijken naar de voorkant van het proces’. Na een uur roept iemand uit het publiek ‘dat het wel een raadsvergadering lijkt’.
De idioterie blijkt het beste uit het voorbeeld waarmee de discussie start: in de verschillende Rotterdamse gebieden worden jubilea op verschillende manieren gevierd. Volgens burgemeester Aboutaleb verdienen honderdjarigen allemaal dezelfde gemeentelijke felicitatie. Maar volgens een commissielid moeten er juist ‘gebiedsgericht jubilea worden gevierd’. De reden ligt voor de hand: als dit niet ‘gebiedsgericht’ is, hebben de gebiedscommissies er geen rol in.
En zo verwordt de discussie over de resultaten van een jaar gebiedscommissies een rondje democratische zelfbevlekking. De leden van de commissies hebben geen macht meer, maar ‘ze hebben wel invloed’. Door de commissies ‘kan de burger meer invloed uitoefenen’ en het is dan ook een schande ‘dat de gemeenteraad onvoldoende naar de commissies luistert’. Al snel volgt het voorstel dat ‘de gemeenteraad langs de gebiedscommissie moet voordat ze een uitspraak over een gebied doet’.
Al met al ‘moeten we partij kiezen voor de gebiedscommissies’, meldt een van de leden. De gebiedscommissies eigenen zich op deze manier alle participatie van Rotterdammers toe. Vroeger was er participatie van ‘burgers’, nu is deze ‘gefaciliteerd door gebiedscommissies’. De leden proberen de wereld wanhopig duidelijk te maken dat zij die participatie hebben doen ontstaan en er een essentiële rol in vervullen. Zo kunnen de gebiedscommissies ‘bewijzen’ dat ze nodig zijn en dat er naar hen geluisterd moet worden.
Maar of de gebiedscommissies echt een dergelijke rol vervullen is twijfelachtig. Van Jole merkt schamper op dat veel burgers de gebiedscommissies niet kunnen vinden en vrijwel niemand spreekt hem tegen. Geen van de aanwezigen durft de stelling te verdedigen dat de gebiedscommissies de politiek transparanter hebben gemaakt en slechts één burger in de zaal is in staat over een ervaring met de gebiedscommissies te vertellen.
In Rotterdam kun je al met al leren hoe democratische vernieuwing werkt: burgers staan in alle plannen centraal, maar in de praktijk ontstaan er vooral clubjes die hun eigen bestaan wanhopig proberen te rechtvaardigen. Vanzelfsprekend steeds met een verwijzing naar de burger, aan het wie het meestal geheel voorbij gaat.
Democratische vernieuwing in Rotterdam lijkt op een kinderfeestje
