De UNA-bomber, Timothy McVeigh, Anders Breivik. In eigen land Volkert van der Graaf en Karst Tates. Het lijkt wel alsof de wereld wordt geteisterd door een epidemie van moordlustige blanke mannen. Andreas Lubitz, de piloot van de door hem gecrashte Airbus, is voorlopig de laatste in dat rijtje. Is het wachten op de volgende? Of is het allemaal beeldvorming? Hebben we een ongezonde obsessie met succesvolle blanke mannen en daardoor ook met dit soort ongelooflijk falende tegenhangers?
Dankzij democratisering en vooruitgang zijn er meer kansen dan ooit. Als je die niet grijpt, ben je ‘dus’ fout bezig. Het gevolg van al die kansen is dat we een obsessie hebben gekregen met succes en beroemdheid. Daardoor kan iemand als Willem Holleeder een held en rolmodel worden, en met alle egards worden ontvangen in zijn eigen Collegetour met Twan Huys. Het maakt dus niet eens meer uit waarin je succesvol bent, zolang je maar slaagt.
Formeel is de kans op succes voor iedereen gelijk, maar in de praktijk zijn de hoofdrolspelers in de succesverhalen voornamelijk blanke mannen. Reclame voor een supermarkt, auto of luchtvaartmaatschappij? Blanke mannen spelen de hoofdrol. Acteurs in films en TV-series? Blanke mannen. Popsterren die niet rappen? Blanke mannen. Zelfs de eerste zwarte president van de VS is half blank! In Nederland hebben we een paar vrouwelijk ministers, nauwelijks vrouwelijke hoogleraren, een handvol vrouwelijke CEO’s, maar that’s it. Om over allochtonen maar te zwijgen, want die hebben we keurig in hun slachtofferhokje gestopt. Als ze werkloos en laagopgeleid blijven, voldoen ze aan onze verwachtingen. We vinden het zelfs prima als ze oprotten om Jihadi te worden.
Maar helaas. Niet iedereen kan beter zijn dan iedereen. Dus als je niet kan slagen, zoek je alternatieven om toch iets te bereiken: ontzettend falen is het nieuwe slagen. En vinden de media natuurlijk nog veel interessanter. Vroeger was je als piloot een held. Geslaagd. Dus waarom vond Andreas Lubitz zich zo mislukt dat hij die Airbus te pletter vloog? Media speculeren er wild op los. Tot hun grote verontwaardiging bleek Lubitz niet eens een afscheidsbrief te hebben geschreven. Onbeleefd zeg, om te falen zonder goed excuus.
De meest gehoorde speculatie is ‘depressie’. Lubitz, maar ook types als Breivik en Tates, zouden teleurgesteld zijn in zichzelf. Omdat ze niet succesvol zijn in deze wereld. Ons ideaalbeeld van de succesvolle blanke man heeft ook een standaardbeeld van de falende blanke man gecreëerd. De lone wolf. Het bekendste stereotype is de seriemoordenaar. In het echt types als Ted Bundy en Jeffrey Dahmer, in de film types als Hannibal Lecter. En wat blijkt? Het beeld klopt niet. Seriemoordenaars zijn geen eenzame, boze blanke mannen. Projecteren we dat foute beeld niet onterecht op de lone wolfs? De meeste piloten zijn nu eenmaal blanke mannen, dus is het logisch dat Andreas Lubitz dat ook was. Wanneer bent u voor het laatst door een Surinaams-Nederlandse pilote welkom aan boord van KLM geheten?
In een wereld gedomineerd door blanke mannen is het logisch dat ook de verknipte types blanke mannen zijn. Alle speculaties over Lubitz of andere blanke lone wolfs is precies dat: speculatie. Misschien moeten we eens ophouden met onze obsessie met succes, voordat we een zelfde obsessie met falen creëren. Anders is het een kwestie van tijd voordat mensen angstig kijken wie er in een bus stapt, en opgelucht ademhalen als het geen eenzame blanke man is, maar gewoon een jonge moslim met een hip baardje en een hoogwaterbroek.
