Politici zijn dol op prognoses. Begrijpelijk, want een politicus heeft als doel zijn achterban een mooiere toekomst te bezorgen. Aan het verleden valt niets meer te veranderen, het heden is ook zoals het is, maar de toekomst biedt nog volop mogelijkheden. Dan kan alles beter worden: meer economische groei, meer koopkracht, minder armoede, minder werkloosheid. En daar gaan wij voor zorgen, kiezers! Als u tenminste zo verstandig bent op onze partij te stemmen.
Omdat de meeste mensen niet geneigd zijn alles wat politici beloven voor zoete koek te slikken, zijn er instituten uitgevonden die de politieke beloftes ondersteunen met objectieve, wetenschappelijk onderbouwde cijfers. In Nederland heet dat instituut het Centraal Planbureau. Het CPB presenteert onder meer elk voorjaar een Centraal Economisch Plan (CEP; net als economen en andere deskundologen schermen politici graag met gewichtig klinkende afkortingen). Daarin wordt letterlijk tot achter de komma uit de doeken gedaan wat ons land de komende periode te wachten staat.
Een maandje geleden was het weer zover. Het CEP 2015 verscheen. Volgens deze nieuwe raming bedraagt de economische groei dit jaar 1,7 procent en volgend jaar 1,8 procent. De koopkracht stijgt met 1,2 procent. De werkloosheid daalt dit jaar van 656.000 naar 645.000 en in 2016 naar 635.000. Ook begrotingstekort en inflatie weet het CPB haarfijn te berekenen.
Hoe het planbureau aan deze wijsheden komt? Het neemt de huidige ontwikkelingen en trekt die door naar de toekomst. Het ‘extrapoleert’ de gegevens, heet dat deftig.
Komen CPB-voorspellingen altijd uit? Het antwoord op die vraag kan kort zijn. CPB-voorspellingen komen nooit uit. De groei is vrijwel per definitie hoger of lager dan het planbureau had voorzien, net als de koopkracht, de inflatie, de werkloosheid en het tekort. Mocht het CPB er bij hoge uitzondering eens op een onderdeeltje niet naast hebben gezeten, dan was dat toeval. De ramingen van het planbureau kunnen simpelweg niet correct zijn, want ‘de rekenmeesters van het kabinet’ kunnen onmogelijk weten wat er allemaal in het verschiet ligt. Hun prognoses houden alleen rekening met dingen die al bekend zijn. Terwijl de toekomst voor een belangrijk deel bepaald wordt door het onbekende.
Ga maar na. Wie had een jaar geleden de MH17-ramp, de razendsnelle opmars van ISIS of de enorme daling van de olieprijs kunnen voorspellen? Wie had de uitslag van de Griekse verkiezingen kunnen voorzien? Wie kon toen verzinnen dat de ECB tegen tal van adviezen in de geldkraan wagenwijd zou opendraaien? Niemand, dus ook het CPB niet. Terwijl het verloop van de economie voor een belangrijk deel door deze gebeurtenissen is bepaald. Het is niet eens mogelijk met zekerheid te zeggen welk weer het morgen wordt. Hoe zou het CPB, of wie dan ook, in staat kunnen zijn betrouwbare economische vooruitzichten te geven voor een heel jaar?
Het valt politici niet kwalijk te nemen dat ze gebruik maken van de ramingen van het planbureau. Ze moeten zich tenslotte ergens op baseren. En bij het opstellen van hun begroting kunnen ze moeilijk in een glazen bol gaan turen of naar de waarzegster op de kermis lopen (al zou dat voor de variatie wel eens grappig zijn).
Maar waarom de hoogst ongewisse CPB-verwachtingen presenteren als mathematisch zekere uitkomsten, zoals voortdurend gebeurt? Waarom doen alsof het planbureau tot op tienden van procenten kan becijferen hoe hoog de groei en de werkloosheid volgend jaar zullen zijn? Is het niet veel verstandiger het CPB te verplichten op al zijn rapporten met koeienletters te melden: NATTEVINGERWERK. MET GROTE KORREL ZOUT NEMEN!
