Ah, onderzoek! Altijd leuk. Eens even lezen: ‘Geert Wilders is zijn politieke opvatting meer als feiten gaan presenteren. Dat concludeert promovendus Maarten van Leeuwen.’ Van Leeuwen deed onderzoek naar het taalgebruik van Wilders, Vogelaar en Pechtold en richtte zich daarbij met name op de grammatica.
Nu worden veel proefschriften geschreven over volstrekt onduidelijk niche-onderwerpen waarbij je je terecht kun afvragen waarom iemand er in vredesnaam gedurende een x-aantal jaar zijn levenswerk van zou willen maken. In dit geval is het meer een open deur inbeuken, waarbij je je kunt afvragen waarom iemand er in vredesnaam gedurende een x-aantal jaar zijn levenswerk van zou willen maken, terwijl je het ook best in een week had kunnen samenflodderen.
Nou goed, het is kinderachtig Van Leeuwens onderzoek meteen af te serveren als onzinnig, want wat stelt de promovendus onder meer volgens de Universiteit Leiden? ‘Van Leeuwen analyseerde 47 parlementaire toespraken in de periode 2004-2009 en ontdekte dat Wilders vanaf 2007 significant minder bijzinsconstructies als ‘ik vind dat…’ gebruikt. Het is opvallend dat deze afname samenvalt met het moment dat Wilders’ politieke ideeën volgens politicologen radicaler worden.’
Het moment dat de nuance wegvalt en je meningen gaat verwarren met feiten, ontstaat een Wilderiaans taalgebruik. Eigenlijk constateer je dus dat de PVV-voorman frequent meer boude uitspraken doet in de laatste jaren, vervolgens leg je die uitspraken onder de loep en kom je tot de conclusie dat die boude uitspraken nogal rigide van aard zijn, en minder in de categorie ‘ik vind’ vallen. Maar dat is nou nét waarom je in eerste instantie concludeert: Wilders is geradicaliseerd in de afgelopen jaren. En die rigiditeit is onder meer wat zijn uitspraken zo controversieel maakt. Maar dat wisten we al.
Geert Wilders maakt liever statements dan dat hij een inhoudelijke discussie voert. Iedereen die weleens een Tweede Kamer- of verkiezingsdebat heeft gezien, weet dat óók. De Leidse promovendus stelt: “Het retorische effect is dat je door ‘ik vind’ aangeeft dat je een mening presenteert. Gebruik je alleen de hoofdzin, dan presenteer je je standpunt meer als een feit. Je biedt dan minder ruimte voor discussie.”
Geloof het of niet, maar er zijn grote verschillen tussen de ‘knettergekke’ Ella Vogelaar en Geert Wilders. Van Leeuwen merkte op dat Wilders systematisch spreekt van ‘de Nederlanders’, ‘de islam’ en ‘de Haagse politiek’. “Hiermee suggereert hij eenduidige, heldere categorieën, terwijl er in werkelijkheid binnen zo’n groep veel meer diversiteit is”, aldus de onderzoeker. Volgens hem gebruikte Vogelaar minder vaak lidwoorden, en liet zij zo groepen onbepaald. Wel is Ella wat ‘wolliger’ in haar taalgebruik.
Als niet-Neerlandici dan wel niet-taalonderzoekers is het voor veel Nederlanders alsnog vrij evident dat Wilders een handje heeft van generaliseringen, stereotyperingen, stokpaardjes en wat meer. En wie Vogelaar in haar tijd als minister nog weleens wat hoorde reutelen, kwam tot de ontdekking dat zij niet de meest bekwame spreker was. Daarom besloot ze misschien op een zeker moment maar helemaal niet meer te praten.
Dit promotie-onderzoek biedt hoop voor Nederland. Zelfs Henk en Ingrid kunnen op deze manier doctor worden. Nederland, waar onderzoek naar bijvoorbeeld causale verbanden tussen regen en het aantal mensen op een terras volstrekt normaal is, en waar promoties over de verschillen tussen ‘ik vind’ en ‘het is zo’ aan de Universiteit van Leiden behoren tot het neusje van de onderzoekszalm.
Soms is dit land best wel knettergek.
