‘Toenemende intolerantie tegen diverse minderheden én antisemitische aanslagen in Europa vragen om een helder sociaal-liberaal antwoord.’ Zo begint de beschrijving van de sessie ‘Zichtbaar jezelf zijn in een pluriform Nederland’ op het partijcongres van D66, zaterdag in Rotterdam. Deze sessie lijkt een erkenning van een groot maatschappelijk probleem, maar is dat ook echt zo? Wat is volgens D66 ‘het heldere sociaal-liberale antwoord’ op antisemitisme?
Debatleider Bart Vink meldt meteen dat de opkomst hem tegenvalt. Er zijn aanvankelijk maar vijftien mensen aanwezig en dat aantal verdubbelt zich maar langzaam. Dit is een eerste aanwijzing voor de urgentie die bij D66 aan het thema antisemitisme wordt toegekend. ‘Maar met een klein groepje kan er meer interactie zijn’, probeert Vink nog. Aan de persoonlijke invulling van de sessie ligt het niet: voormalig SCP-directeur Paul Schnabel en journaliste Barbara Barend houden beide een inleiding.
Na de zeer algemene inleiding van Schnabel, neemt Barbara Barend het woord. Ze verontschuldigt zich meteen want misschien vinden we haar ‘te kritisch’. Ze kan zich niet aan de indruk onttrekken dat het onderwerp antisemitisme door het organiseren van deze sessie voor D66 afdoende behandeld is en daarmee weggestreept kan worden.
Barend is bestuurslid van het CIDI en vertelt indringend over de toegenomen angst. Ze somt in een hoog tempo concrete incidenten op. Antisemitisme is aan de orde van de dag. Barend merkt op dat ‘je daar niets van merkt als je niet Joods bent’. Antisemitisme is volgens haar een probleem van iedereen, net zoals islamofobie en homofobie dat zijn. Vervolgens meldt ze terloops datgene wat niemand in deze ruimte wil horen: ‘antisemitisme komt van een andere minderheidsgroep’. ‘Joden spugen niet op moslims, maar wel andersom.’ De zaal luistert gelaten.
Barend heeft wel wat twijfels bij D66, zo lijkt het. Pechtold vroeg zich af of ‘al die beveiliging voor Joodse instellingen wel nodig is’. Gelukkig was D66 in Amsterdam daar wel voor, meldt ze. ‘Is er een probleem?’ Barend beantwoordt haar eigen retorische vraag: ‘ja, er is een probleem’. Ze denkt dat undercoveragenten antisemitische incidenten prima kunnen bestrijden. Die maatregel komt verder niet meer ter sprake. Dat geldt wel voor haar andere oplossing: er moet een onderzoek komen zodat het probleem beter in kaart gebracht kan worden. ‘Dan kan er een plan worden gemaakt’, aldus Barend.
Tweede Kamerlid Wassila Hachchi wil graag kwijt dat ze het heel goed vindt dat Barend haar verhaal heeft gedaan. Haar collega Vera Bergkamp noemt het verhaal ‘confronterend’ en zegt: ‘het komt echt binnen’. Bergkamp vindt het heel belangrijk om de feiten boven tafel te krijgen: ‘wat zijn de triggers?’ horen we haar zeggen. Ze wil net als Barend een onderzoek en ‘neemt dat mee naar de fractie’.
Uw verslaggever valt uit zijn rol en zegt dat ‘het globaal wel duidelijk is hoe dit probleem eruit ziet’. Bergkamp vindt dat je daarmee het probleem ‘niet serieus neemt’. We moeten namelijk niet weten hoe het ‘globaal’ zit, maar hoe het ‘precies’ zit.
Zo ontstaat er discussie over de aard van het probleem. Een mevrouw uit Groningen is ook voor Jood uitgescholden terwijl ze dat niet is en bij voetbalwedstrijden worden Joden ook beledigd. Zo wordt antisemitisme groot, divers en nog maar nauwelijks te overzien. Er zijn allerlei vormen met allerlei daders die uiteenlopende motieven hebben. De conclusie dat er onderzoek nodig is, is dan opeens eigenlijk volstrekt logisch, ondanks dat we al heel veel weten.
Op mijn tweets komt de reactie dat er binnenkort een onderzoek over deze kwestie uitkomt. Ik twitter meteen de vraag naar Vera Bergkamp wat D66 nu gaat doen, maar die wordt niet beantwoord. Achteraf vatten meerdere aanwezigen de bijeenkomst samen met de woorden dat er volgens Paul Schnabel inderdaad nog veel onbekend is. Iedereen wil eerst meer zekerheid.
In de politiek heeft onderzoek vaak de functie beslissingen uit te stellen. In deze sessie wordt meerdere keren expliciet gemaakt dat het deels – maar niet uitsluitend – om islamitisch antisemitisme gaat. Dit is voor de aanwezigen aanleiding om het probleem te verbreden, uitzonderingen te benoemen en ingewikkelder te maken om niet te hoeven erkennen dat de islam wel degelijk een rol speelt. Vroeg of laat zal het D66-onderzoek laten zien dat een deel van de Nederlandse moslims antisemitische opvattingen heeft en dat dus ook in die hoek moet worden gekeken.
Bij D66 is die gedachte ongewenst verklaard. Wat is er nodig om D66 minder vrijblijvend over deze zaak te laten nadenken, vraag je je af.
In Blij met D66 gaat Chris Aalberts op zoek naar de essentie van D66.
