De nieuwe partij ‘Voor Nederland’ (VNL) krijgt morgen een aansprekende leider en de splinterpartij zal dan eindelijk mee gaan tellen in de peilingen. Bram Moszkowicz wordt op het schild gehesen. De eerste tegenstander is ook al gesignaleerd: Louis Bontes vindt het niks en stelt zich niet herkiesbaar. Dit soort problemen waren te verwachten. Want partijdemocratie stelt bij VNL niets voor.
Het leek zo’n goed idee. VNL heeft momenteel nauwelijks aanhang en komt in de peilingen niet boven de nul zetels uit. Kamerleden Joram van Klaveren en Louis Bontes zijn totaal onbekend, ondanks het feit dat de splinterpartij relatief veel media-aandacht krijgt. Het wordt dus tijd om te scoren, uit de vergetelheid te raken en definitief op de kaart te komen bij het grote publiek. Moszkowicz dus. Ook als Bontes daarvoor afgevoerd moet worden. Want wie kent Bontes nou?
Of Moszkowicz een succes wordt, weet niemand. Zouden burgers hun stem aan hem toevertrouwen? Zou hij een alternatief voor Wilders kunnen zijn? Is hij een geschikte leider? Het zijn allemaal vragen die we niet kunnen beantwoorden, maar we weten wel dat Moszkowicz al voor zijn aanvaarding van het lijsttrekkerschap een intern probleem heeft. Niet omdat hij wellicht geen bindende leider is, maar vooral omdat VNL een partij blijkt te zijn die herinneringen oproept aan vele illustere voorgangers. Bontes lijkt dat te begrijpen.
VNL is een ledenpartij. Dit is een prachtig beeld waarmee nieuwe partijen graag pronken. De PVV is dit immers niet en een ledenpartij klinkt dus democratisch. De vraag is echter hoe die democratie is vormgegeven. Bij VNL staan de statuten niet online, maar we hebben die niet nodig om te zien wat de inspraak van leden inhoudt: zij fungeren slechts als klapvee voor de nieuwe leider. Moszkowicz treedt daarmee in de voetsporen van Rita Verdonk.
Want hoe democratisch was Trots op Nederland? Verdonk gebruikte graag dezelfde suggestie zoals Joram van Klaveren nu, namelijk dat de leden het voor het zeggen hebben. Formeel was dat ook zo, zeker in de nadagen van de beweging. Maar echt democratisch was het nooit, want leden werden altijd gedwongen in te stemmen met de ideeën van Verdonk. Het beste voorbeeld is het lijsttrekkerschap van Hero Brinkman in 2012 (onder de naam DPK). Leden kregen een ‘keuze’ voorgelegd: Brinkman of niks.
Nu zijn er wel vaker partijen waarbij er voor functies maar één kandidaat is. CDA-voorzitter Ruth Peetoom had onlangs ook geen tegenkandidaten toen ze werd herkozen. Maar die tegenkandidaten waren theoretisch wel een mogelijkheid: iedereen die zich bij het CDA capabel en kansrijk genoeg vond, kon zich kandideren, er was een open procedure en eventuele kandidaten wisten waaraan ze begonnen. Zo’n procedure was er bij Trots op Nederland nooit.
Bij VNL ook niet. Er is geen haast met een lijsttrekker want er zijn geen verkiezingen. Er is helemaal niemand geraadpleegd en toch wordt Moszkowicz aangekondigd. Dat is ‘democratisch’ want in een later stadium mogen de leden voor Moszkowicz klappen bij een of andere partijbijeenkomst. Er is immers geen tweede kandidaat. Die komt er ook niet.
Is dat erg? Voor fans van Moszkowicz niet. Fans van Rita Verdonk hadden ook nooit problemen met haar almacht. Totdat Verdonk in de peilingen daalde en impopulaire beslissingen nam. Toen ontstond wel kritiek maar bleef de macht van Verdonk in stand. En zo zal dat ook met Moszkowicz gaan. Zolang alles goed gaat, zal geen VNL-lid klagen. De vraag is wat VNL-leden doen als Moszkowicz in hun ogen disfunctioneert. Het antwoord is: dan blijft Moszkowicz zitten waar hij zit.
Als VNL-leden willen dat hun partij democratisch wordt, keuren ze Moszkowicz bij de eerste mogelijkheid af als lijsttrekker en eisen ze Louis Bontes. Of dat reglementair mag of niet. VNL komt dan minder snel in de Kamer, maar er ontstaat wel een kans op succes op lange termijn.
Chris Aalberts publiceerde vorige week met Dirk-Jan Keijser ‘De Puinhopen van Rechts: de Partijen van Pim, Geert, Rita en Hero.’
