Nederland debatteert over de bootvluchtelingen die dagelijks omkomen op de Middellandse Zee. Je zou bijna vergeten dat dit in de praktijk een Europees politiek thema is. Donderdag was de dag waarop Europa zich meer dan ooit roerde in de discussie over bootvluchtelingen: er was een Europese top over dit probleem en daarom kwam Guy Verhofstadt in de ochtend met een heus immigratieplan. Ook organiseerde Amnesty een protestmars door Brussel.
De slecht oplettende lezer ziet hier de Europese democratie aan het werk. De fractievoorzitter van de liberalen in het Europees Parlement – Verhofstadt dus – kwam vanuit zijn rol als volksvertegenwoordiger met een plan en maatschappelijke organisaties roerden zich met hun protestmars in de hoop dat de politiek naar de burger gaat luisteren. Verhofstadt lijkt hun signaal meteen te hebben opgepakt.
Maar iedereen die beter oplet ziet iets heel anders: een fopdemocratie waarin bootvluchtelingen worden misbruikt om meer Europese macht te bepleiten.
Om half twaalf hebben een paar honderd mensen zich verzameld op het Brusselse Vrijheidsplein. Drie kisten worden gedragen die de verdronken vluchtelingen moeten symboliseren. Demonstranten dragen borden met de namen van andere slachtoffers. Op het hoogtepunt zijn er een paar honderd mensen aanwezig. De hesjes en borden verraden hun achtergrond: Vluchtelingenwerk Vlaanderen, een Franstalige vluchtelingenorganisatie, Pax Christi, Amnesty en de sociaaldemocraten in het Europees Parlement (S&D).
Halverwege voegen zich honderden illegalen zich bij de mars. Hun lot hangt ook in de Nederlandse discussie samen met dat van vluchtelingen in het algemeen. Toch onderstrepen zij het algemene beeld: alleen direct betrokkenen demonstreren in Brussel. Gezien de lange reisafstand naar de Europese hoofdstad ligt dat ook voor de hand. In Brussel kom je geen massaal protest tegen voor vluchtelingen zoals dat in Amsterdam en Den Haag wel kan plaatsvinden.
Voor burgers blijven vluchtelingen een nationaal thema. Wat Europa ook doet.
Een uur voor de protestmars presenteerde Guy Verhofstadt op een persconferentie in het Europees Parlement zijn plan voor een betere migratie. Landen moeten verplicht mee gaan betalen aan de reddingsoperaties in de Middellandse Zee, er moet een gezamenlijk Europees asielbeleid komen, legale economische migratie moet mogelijk zijn middels een Europees green card systeem en asielzoekers moeten in hun land van herkomst al asiel kunnen aanvragen. Er zijn veertien journalisten aanwezig waarvan zeker drie Nederlanders en een aantal Fransen.
Wat zouden VVD-stemmers van deze maatregelen vinden? De vraag dringt zich op omdat Verhofstadt hier staat als ‘volksvertegenwoordiger’ en het zetelaantal van zijn club in het Europees Parlement – de zogeheten ALDE-fractie – deels afhangt van diezelfde VVD-stemmers. De vraag stellen is hem beantwoorden. Toch zien we hier ‘Europese democratie’. Maar in die ‘democratie’ vraagt niemand naar Verhofstadts achterban: al die burgers die niet met Amnesty meelopen en dat ook nooit zouden doen.
Verhofstadt wil vluchtelingen verplicht spreiden over de lidstaten. Alleen Zweden en Duitsland werken op dit moment goed mee, juicht hij. Zo moet dat dus overal. Hier gaat de discussie niet over de vraag of de bevolking van deze landen dit goed beleid vindt. De opkomst van de Zweden Democraten – een soort Zweedse PVV – en Pegida suggereren het omgekeerde.
Zo functioneert dus ‘de Europese democratie’. Naar maatschappelijke protesten kan niet goed geluisterd worden omdat ze er niet echt zijn. Men luistert noodgedwongen hooguit naar Belgisch protest van geïnstitutionaliseerde belangenclubs. In hoeverre zij het geluid van ‘de Europese burger’ vertegenwoordigen is onduidelijk.
Dezelfde onduidelijkheid zien we bij het plan van Verhofstadt. Geen burger die ervan weet en het is al helemaal onbekend of er burgers zijn die het steunen. Toch kan Verhofstadt hier suggereren dat hij een achterban heeft. Tegelijk weet iedereen dat een deel van zijn stemmers moet overgeven van deze voorstellen. De resultaten over landen die ‘goed meewerken’ zijn al even dubieus omdat de mening van de betrokken burgers niet belangrijk is om te bepalen of het ‘goed’ gaat.
Het Europees Parlement vindt al decennia lang dat ze te weinig macht heeft en wil die daarom steeds uitbreiden. Ook wil ze ‘meer Europa’. Dat valt helemaal in de lijn van Verhofstadt. Zelfs verdronken bootvluchtelingen kunnen voor dat doel worden gebruikt: het bepleiten van ‘meer Europa’. Aangezien niemand wil dat vluchtelingen verdrinken is dit het moment om de tegenstand tegen meer Europese macht zo klein mogelijk te laten zijn.
Maar er is ook goed nieuws. Wat de Europarlementariërs allemaal vinden staat vandaag niet centraal, want de regeringsleiders maken onderling afspraken zonder überhaupt het Europees Parlement te consulteren. Of zij verstandige beslissingen nemen en of de bootvluchtelingen er iets aan hebben is onbekend, maar we weten wel zeker dat de regeringsleiders in hun thuisland op hun opvattingen en beslissingen zullen worden bevraagd.
