Een mooi gecoördineerde PR-actie vanuit het Openbaar Ministerie. Het Ministerie van Uw Veiligheid en Comfort zorgde voor voorpaginanieuws in de Volkskrant en een item bij WNL Vandaag de Dag. Boodschap: bewaarplicht is helemaal top, en zonder de bewaarplicht gaan we allemaal hartstikke dood. Zonder de bewaarplicht zullen hordes liquiderende Mocro-maffiosi als een stroom op hol geslagen Lion King-gnoes de Nederlandse straten overstromen. Zonder de bewaarplicht zullen de ondergrondse Robert M.-netwerken maanden, nee: járenlang, ongehinderd hun gang kunnen gaan met uw kinderen.
Het Europees Hof oordeelde dat de bewaarplicht ongrondwettelijk was. Omdat een wet zonder juridische basis moeilijk is te handhaven, leek het even alsof de bewaarplicht dood was verklaard. Maar het OM liet het hier niet bij zitten en heeft een lijst opgesteld met 130 zaken waaruit vooral blijkt hoe handig de inzage in locatie- en communicatiegegevens is. Ze zijn handig, niet noodzakelijk. Met andere woorden: het OM vindt gemakzucht en werkcomfort belangrijker dan uw grondrechten als burger. Het OM wil liever energie steken in het opstarten van een lobby die de bewaarplicht er tijdens het ontbijt in moet rammen via krant en tv, dan in gerichte opsporing.
Alsof deze constatering niet erg genoeg is, doet het OM het ook nog eens op een manier die de intelligentie van de burger op elke mogelijke manier beledigt. Zo jubelt het OM dat de bewaarplicht niet alleen helemaal toppie is voor henzelf, maar dat er ook voordelen aan kleven voor de burger. Want mochten ze het een keertje verkloten (gebeurt echt zelden..) dan kan dergelijke communicatiedata ook ontlastend bewijs vormen. Zo werden eind 2013 twee veroordeelden (24 en 8 jaar celstraf) vrijgesproken nadat kon worden aangetoond dat de verdachten onmogelijk op het plaats delict aanwezig hadden kunnen zijn.
Hier maakt het OM echter een flinke uitglijder. Allereerst worden na een moord of ernstig delict sowieso door de politie mobiele telefoongegevens gevorderd in de dagen voorafgaand, tijdens en vlak na het delict. Hier heb je geen bewaarplicht van 6 maanden voor nodig – een week is genoeg. Ten tweede zijn justitiële dwalingen vaak een langdurig slepende kwestie, omdat mensen vaak het nodige zullen doen om informatie die naar hun incompetentie leidt te verbergen zodra zij erachter komen dat ze er naast zaten. Justitiële dwalingen komen vaak aan het licht door verbeten advocaten, kritische journalisten of (in het geval van Lucia de Berk) onvermoeibare wetenschappers – niet doordat er bij het OM nou zo een hoge mate van zelfreflectie en voortschrijdend inzicht zit, en ook niet door de bewaarplicht.
Het is onacceptabel dat er zo respectloos wordt omgegaan met onze grondrechten door het Ministerie van Justitie, wiens primaire taak is deze te beschermen. Burgers weten heus wel dat met vrijheden ook verantwoordelijkheden komen, maar het wordt steeds moeilijker in te schatten of het OM, het Kabinet en de Tweede Kamer dit zelf ook helemaal doorhebben. Steeds vaker zijn de wetten en regels die ons zouden moeten beschermen tegen terrorisme, kinderlokkers of allerhande tuig, wetten en regels die onze grondrechten meer kwaad doen dan alle terroristen, kinderlokkers en allerhande tuig bij elkaar ooit voor elkaar hebben gekregen. Essentiële vrijheden opgeven voor dat kleine beetje extra veiligheidsrendement waarborgt geen van beiden. Sterker nog: het vergroot de invloed (en dus zeggenschap) van de overheid in ons dagelijks laten en doen, terwijl juist het recht om alleen gelaten te worden door de overheid het startpunt is van alle vrijheden.
Pleiten voor aantoonbaar ongrondwettelijke wetgeving via een infantiele PR-actie, en van het save the children-argument (in de vorm van de eeuwige ‘ja maar kinderporno’-verwijzing) bevestigt het vermoeden van een overheid die bang is voor de oncontroleerbaarheid van de eigen burgers. Ook de overheid is, net als de burger, verslaafd aan veiligheid en wil er alles aan doen om de illusie van controle te pakken. Zowel burgers als politici kiezen keer op keer voor extreme, preventieve maatregelen (better safe than sorry!) en voeden aan beide kanten het waanidee dat een risicoloze samenleving mogelijk is. Gevolg: een neerwaartse spiraal van onzekerheid, angst, verlies van vrijheden, en een aanwas van wederzijds wantrouwen tussen burger en overheid.
Hoog tijd om als burgers eens te gaan stampvoeten. Zeker liberale bewindslieden aan het roer van Justitie zouden zich er bewust van moeten zijn dat burgers maar één keer de ruimte krijgen om mee te beslissen over de invloedssfeer van de overheid. Ruimte die wij later nooit meer terug kunnen claimen.
