Tientallen mensen kwamen om in Odessa, zaterdag een jaar geleden, en honderden raakten gewond in een van de meest tragische episodes in de Oekraïense crisis. Pro-Russische anti-regeringsdemonstranten – onder wie vrouwen, kinderen en ouderen, maar ook gewelddadige voetbalhooligans – waren tijdens hevige straatgevechten op de vlucht geslagen voor een horde pro-Oekraïense activisten.
Zij werden bijeengedreven in het Huis van de Vakbond, dat door aanhangers van de revolte op de Majdan met Molotovcocktails werd bestookt.
Op videobeelden is te zien hoe jonge meisjes, uitgedost in de kleuren van de geel-blauwe Oekraïense vlag, flessen vullen met benzine uit jerrycans en die overhandigen aan hun gemaskerde en met knuppels bewapende vrienden. Ook vanuit het gebouw werden Molotovcocktails gegooid en er werd van beide kanten geschoten.
Veel burgers van Odessa – en oproerkraaiers van buiten de stad – droegen op die dag wapens en waren bereid om die te gebruiken. De eerste dode was een 27-jarige Oekraïense nationalist, een aanhanger van de beruchte, extreem-rechtse groepering Pravy Sektor. Hij werd doodgeschoten in Deribasovskaja, de wandelstraat in het centrum van de stad.
Het vijf verdiepingen tellende Huis van de Vakbond, een massief gebouw uit de Sovjet-tijd, vloog deels in brand, binnen zaten mensen als ratten in de val. 42 van hen vonden de dood, ze verbrandden levend of stikten door de rook (let op: schokkende beelden). Een aantal probeerde aan dit inferno te ontsnappen en sleepte zich, vaak bedekt met ernstige brandwonden en zwaar gehinderd door de ingeademde rook, naar buiten, letterlijk kruipend op handen en knieën. Daar werden ze door de pro-Oekraïense mob opgewacht en niet zelden geslagen en geschopt. De politie greep niet of veel te laat in en de brandweer, gehinderd door de activisten, kwam niet op tijd opdagen. Officieel bedraagt het totale dodental voor die zwarte dag 48, waarschijnlijk is het aantal hoger.
Wat gebeurde er precies in Odessa, in die stad aan de Zwarte Zee, die bekend is om z’n grappen, om zijn historische Joodse wijk, om de verschillende culturen die hier samenkwamen, z’n eigenwijsheid en brutaliteit, z’n befaamde lokale maffia en vooral door de manier waarop de stad is bezongen door Isaac Babel en Konstantin Paustovski?
Hoewel het ‘bloedbad van Odessa’, zoals de gebeurtenissen van 2 mei 2014 in Rusland worden genoemd, een cruciaal moment is in de ‘Oekraïense revolutie’ – en voor jongemannen in Oost-Oekraïne aanleiding is geweest om de wapens op te nemen tegen de ‘fascisten in Kiev’ – hangt over de gebeurtenissen nog altijd een waas van onduidelijkheid.
Opmerkelijk is dat het bloedbad in de vertellingen van westerse media over de recente, turbulente geschiedenis van Oekraïne maar weinig voorkomt. Alsof de brandstichting, de moordpartij en de vele doden en gewonden slechts een voetnoot zijn in de Oekraïense crisis, in plaats van een beslissende gebeurtenis.
Voor Russische media en burgers is ‘Odessa’ daarentegen een keerpunt: de tragedie wordt gezien als een treffend bewijs dat de nationalisten in Oekraïne geen haar beter zijn dan de nazi’s ooit waren. De Russen worden in die mening gesteund door de smakeloze grappen, die onder Oekraïense ultranationalisten de ronde doen over slachtoffers van de tragedie: daarin spelen bbq’s en grills een centrale rol. Opmerkingen van Oekraïense politici en commentatoren, die aan de Kiev-getrouwe activisten een heldenrol toeschrijven omdat die ‘de handlangers van Moskou wisten te stoppen’, hebben de haat onder de pro-Russen alleen maar versterkt.
Nu, een jaar later, verschijnen er in westerse media reconstructies. Daaruit blijkt dat er nog altijd geen officiële dodenlijst bestaat en dat geen van de pro-Oekraïense activisten, die schuldig waren aan het drama, voor de rechter is gekomen.
Een groep van dertien burgers, onder wie forensische experts en journalisten, die zich de 2 Mei Groep noemen, besloot om dan maar zelf onderzoek te doen. Zij interviewden meer dan 120 getuigen en concluderen dat politie en justitie ernstig tekort zijn geschoten. Zo zou bewijs zijn vernietigd en ondervragingen zouden veel te vrijblijvend zijn geweest.
De 2 Mei Groep gaat ervan uit dat de justitiële onderzoekers niet doorzetten uit angst in conflict te komen met de machthebbers in Kiev. Die beschuldigen het Kremlin ervan de tragedie in Odessa te hebben geprovoceerd.
Het heeft er dus alle schijn van dat er op korte termijn geen opheldering zal komen over de ware toedracht van het drama in Odessa.
De Oekraïense autoriteiten vrezen dat zaterdag opnieuw geweld zal uitbreken. Zij trokken in de stad duizenden ordetroepen en zwaar materieel samen. Een dozijn ‘terroristen’ – pro-Russische activisten – werd ‘uit voorzorg’ opgepakt.
Disclaimer: ThePostOnline realiseert zich dat de verslaggeving over het conflict in Oekraïne buitengewoon gekleurd is. Dit geldt zowel voor Russische, Oekraïense en internationale media. De redactie benadrukt dat zij alleen verantwoordelijkheid draagt voor de tekst van de auteur, Wierd Duk, en niet voor de inhoud van de erbij vermelde links naar derde media. Die dienen uitsluitend ter illustratie en geven tevens een beeld van de polarisatie in de media omtrent de Oekraïne-crisis en in het bijzonder de gebeurtenissen op 2 mei 2014 in Odessa.
