Een interessante bijdrage in de opiniesectie van de Volkskrant van vrijdag 8 mei. Fotograaf Ton Koene verhaalt in zijn stuk ‘Oorlog is zingeving geworden‘ over de miljoenen “kansloze jongere mannen zonder opleiding met weinig arbeidskansen”. Dit verschijnsel vertoont zich voornamelijk in grote delen van Afrika en het Midden-Oosten. Door het gebrek aan zingeving wordt oorlog een aantrekkelijk alternatief – ze zijn vatbaar voor radicalisering en worden zodoende rechtstreeks in de handen van groepen als IS, Al-Shabaab en Boko Haram gedreven: “Oorlog is de enige manier om aan hun toekomstloze bestaan te ontsnappen (…) In deze oorlog is er maar één keuze, en dat is God.” Koene concludeert: de enige oplossing “(…) om dit complexe probleem op te lossen , is op grote schaal werkgelegenheid te creëren in die landen, zodat deze jongens van de straat zijn.”
Complexe problemen kennen vaak niet ‘één oplossing’ – dan zou het geen complex probleem zijn. Genoeg werkgelegenheid zal ongetwijfeld de spanningen doen verminderen. Helaas is dit niet “de enige oplossing”, zoals beargumenteerd, maar wel de vastgelopen grijze plaat maakbaarheidsdenken waarmee veel politieke partijen groot (en weer klein) zijn geworden. Helaas is de boom waaraan FTE’s groeien een alternatieve werkelijkheid; werkgelegenheid kan men niet zomaar ‘creëren’, het zal niet snel het resultaat zijn van een intensief overheidsapparaat- of programma.
De notie dat een baan en inkomen radicalisering en terreur voorkomen laat zich niet ondersteunen door de werkelijkheid. Jihadi John, een van de grootste angstgegners van de IS, was ook ‘gewoon’ IT-programmeur met dito salaris en nu Senior Manager of Beheadings bij de terreurgroep. Toch komen wel meer Jihad-gangers uit het warme bestaan van de reguliere middenklasse. En van armoede was ook in het geval van Umar Abdulmutallab – hij probeerde in 2009 een vliegtuig op te blazen met springstof – geen sprake. Hij was de zoon van een rijke bankier. De oplossing moet in een andere richting gezocht worden. De juiste conclusie stond namelijk goed verstopt, elders in Ton’s artikel: er zijn te veel jonge mannen op deze aardbol.
In 2003 publiceerde de Duitse socioloog Gunnar Heinsohn het boek Zonen grijpen de wereldmacht – Terrorisme demografisch verklaard. Heinsohn draagt de theorie aan dat terreur niet noodzakelijk veroorzaakt wordt door economische malaise of religieus extremisme maar het gevolg is van het verschijnsel youth bulge – wanneer minstens 30% van de mannelijke bevolking van een land tussen de 15 en 29 jaar is: een jongerenoverschot.
In religieus gedomineerde samenlevingen bestaan gezinnen vaak uit vier, vijf of meer zonen. Dit leidt tot onderlinge concurrentie, en vaak heeft slechts één van de zonen uitzicht op een waardig en machtig bestaan. De rest, liefkozend de ‘overtolligen’ bestempeld door Heinsohn, bereiken doorgaans niets en vinden vervolgens hun heil in (religieuze) strijd. Uit jaloezie nemen ze hun toevlucht tot groeperingen die hen een heldenstatus of martelaarschap aanbieden. Met armoede heeft het doorgaans niets van doen: de jongeren die radicaliseren zoeken niet naar bed, bad en brood, maar naar ‘erkenning, invloed en waardigheid’.
Volgens Heinsohns ligt aan tachtig procent van de gewelddadige conflicten een youth bulge ten grondslag. In het overgrote deel van de landen waarin dit het geval is heersen (burger-)oorlogen en andere gewapende conflicten. Ter illustratie: in het Midden-Oosten is 60% van de bevolking onder de 25 jaar en in sub-Sahara Afrika tweederde onder de 30 jaar.
De (religieuze) milieus met grote families vormen een groeiend (no pun intended) probleem. Wanneer hele continenten ontwricht worden door oorlogen en conflicten en miljoenen mensen worden gedood of moeten vluchten, etaleert dit zich dichter bij huis in heftige immigratie-discussies. De problemen blijven niet beperkt tot Afrika en het Midden-Oosten.
Overbevolking is politiek gezien geen populair onderwerp, en maar weinig politici zullen hun vingers hieraan willen branden. De middelen voor social planning zijn beperkt en vaak niet onomstreden. Georganiseerde geboortebeperking is, zacht gezegd, niet erg liberaal en zal vermoedelijk leiden tot de bekende beschuldigingen van racisme, fascisme en “wij zijn blank en rijk en mogen niet bepalen wat de arme menen doen en niet doen11!!!”-#OPHEF.
Nu zal ik niet direct pleiten voor VN-vliegtuigjes die condooms droppen in plaats van voedselpakketten. Ook een giro 555 tv-actie waarin op primetime bekende Nederlanders geld inzamelen voor spiraaltjes lijkt niet snel werkelijkheid te worden. Het is duidelijk dat efficiënter beleid nodig is, zeker op het gebied van onderwijs.
Verderop in de Volkskrant het bericht dat McDonald’s nieuwe groeimarkten wil aanboren – wat dat betreft dienen, wat werkzoekenden betreft, de ideale regio’s zich aan.
