Ensaf Haidar wil graag praten. Sterker nog: de 35-jarige vrouw laat geen moment ongemoeid om haar verhaal te vertellen. Eigenlijk vertelt Ensaf het verhaal van haar man: blogger Raif Badawi (31). Hij richtte de website Free Saudi Liberals op, waarmee hij een vrijer geluid wilde laten horen in Saoedi-Arabië en waar hij vragen stelde over onder meer de rol van religie in zijn land.
Het kwam hen beiden duur te staan: Badawi zit gevangen, Ensaf vertrok met hun kinderen naar het dorpje Sherwood, onder de rook van Québec in Canada.
Badawi is veroordeeld voor het beledigen van de islam. Sinds mei vorig jaar zit hij een tien jaar lange celstraf uit, maar hij wordt al sinds 2012 gevangen gehouden. Naast de celstraf moet hij in totaal duizend zweepslagen ondergaan, verdeeld over meerdere weken. In januari kreeg hij zijn eerste vijftig slagen maar hij herstelde slecht. Vanwege Badawi’s fragiele toestand worden de zweepslagsessies daarom uitgesteld.
Contact met haar man heeft Ensaf sporadisch. Hij belt haar af en toe vanuit de gevangenis. Badawi vertelt niet hoe hij behandeld wordt maar aan zijn stem kan zijn vrouw opmaken dat het niet zo goed gaat. Hij is zwak en mist zijn gezin.
Het zijn onzekere tijden. In maart kwam het verontrustende nieuws dat Raif Badawi’s zaak misschien heropend wordt. Het zou kunnen leiden tot de onthoofding van de blogger, wanneer hij wordt berecht als afvallige. Daarvoor kan in het land van de twee heiligdommen de doodstraf worden gegeven.
Ensaf doet een kleine Europese ‘tour’; ze was al in Duitsland en Noorwegen en zal Brussel en Parijs aandoen in de komende week. Nu ontvangt ze de pers in de lobby van een hotel in Amsterdam, in samenwerking met Amnesty International. Tijdens het interview wordt ze gefilmd door een Canadese documentairemaker. Al met al is er media-aandacht genoeg voor deze kleine Saoedisch-Canadese vrouw. Maar het gaat niet om haar.
Ze wil vooral spreken over haar man en een oproep doen aan diverse overheden te praten met de regering in Riyadh. Die insteek lijkt ruimte te bieden aan een diepgaand interview maar niets is minder waar. Veel verder dan de casus-Badawi en haar internationale oproepen komen we niet. Vragen naar haar mening over de veroordeling van haar man, over de internationale en nationale politiek, naar haar visie op islam en het koningshuis en dieper ingaan op journalisten en bloggers die onder erbarmelijke omstandigheden worden vastgehouden, stranden onherroepelijk:
Heeft uw man de islam echt beledigd, vindt u? “Dat is niet aan mij om daarover te spreken want dat is niet mijn specialisatie. Ik wil vooral dat er aandacht komt voor zijn zaak, dat hij vrijkomt.”
Volgt u de situatie van journalisten in Egypte en hun massaveroordelingen en kan uw man als een soort voorbeeld dienen in deze? “Die zaak volg ik niet, ik ben alleen bezig met Raif. Ik vind deze vraag niks.”
Denkt u dat de buitenlandse politiek die u aanspreekt écht iets kan betekenen, gezien de vele belangen ten opzichte van Saoedi-Arabië? “Het is geen politieke zaak maar een humanitaire en het gaat uiteindelijk om Raif, niet om politiek of wat dan ook.”
Het voorbereide interview kan na een aantal vragen rechtstreeks richting prullenbak. Natuurlijk was het een gok, en de realiteit wint het dan ook van de hoop op een openhartig interview. Ze kán simpelweg niet vrijuit spreken. Ensaf Haidar weegt haar woorden op een goudschaaltje; alles wat ze zegt kan de zaak van haar man schaden.
Hoe is uw relatie met de Saoedische overheid, krijgt u weleens vervelende telefoontjes? “Nee gelukkig niet, alhamdulillah. Ik heb ook geen kritiek op de politiek maar slechts een boodschap: dat er gekeken wordt naar de situatie van mijn man. Daarom ben ik hier, om regeringen van over de hele wereld op te roepen zich sterk te maken voor hem.”
Tijdens het interview valt geen onvertogen woord over haar geboorteland. Maar haar hele voorkomen is er één van een vrouw die na haar vertrek alles wat haar tot dan toe verboden werd, van zich afschudde. Om te beginnen met de verplicht verhullende kleding die in Saoedi-Arabië gemeengoed is. Ensaf draagt een kort rokje met een panty en een strak truitje met een vest erover. Handen schudden is geen punt. Ze voelt zich nu Canadees, vertelt ze:
“Canada voelt als het land waar ik altijd thuishoorde, alsof ik hier geboren ben. Het leven is er uitstekend en de mensen hebben ons zo warm opgevangen. De Canadese ambassade was bovendien de eerste die reageerde op mijn VN-asielverzoek dat ik deed vanuit Libanon. Daar ben ik namelijk eerst met onze kinderen heengegaan.”
Bent u als vluchteling vertrokken, hoe ging dat eigenlijk? “Nee, ik ben geen vluchteling. De rekeningen van mijn man werden op een gegeven moment bevroren en hij kreeg een reisverbod. Hij kon geen contact meer krijgen met de regering en werd bedreigd vanuit de samenleving. Op een keer viel iemand hem zelfs aan op straat. Raif zei toen: ‘Ik ga uitzoeken wat er aan de hand is’. In de tussentijd wilde hij dat wij veilig waren. Daarom ben ik met de kinderen vertrokken.”
Het soort blog dat Raif Badawi opzette was een riskante onderneming. Volgens Ensaf is het haar man ten voeten uit. Als ze over Raif praat, is ze opgetogen: “Hij is een apart type, zijn liefde is apart. Hij leeft en denkt niet zoals de meeste mensen. Ik ontmoette hem doordat ik een verkeerd nummer draaide. Ik kreeg Raif aan de lijn en zo is ons contact begonnen.”
“Dat contact was een tijd lang heimelijk. Op een gegeven moment is hij gewoon bij mij thuis gekomen en vroeg hij mijn vader om mijn hand. Ik wist niet eens dat hij dat zou doen! Mijn vader weigerde. Na een tijd zei ik hem, om te dreigen: ‘Als je hier niet mee instemt, dan ga ik verkeerde dingen doen’. Uiteindelijk is mijn broer als voogd opgetreden en zijn Raif en ik in 2002 getrouwd. Pas drie maanden daarna heb ik mijn vader weer gesproken.”
Als u Raif’s boodschap in een zin moet samenvatten, wat zou dat dan zijn? “Dat de hele wereld vrij is en dat je overtuiging of geloof geen obstakel hoeft te zijn om contact met anderen te hebben. Dat heeft hij altijd gezegd, maar het was niet bedoeld als aanval op het geloof of naar de regering. Zijn enige vraag was: waarom kunnen mensen niet hun mening uiten?” Badawi’s boodschap is gericht aan normale mensen, niet aan de overheid of de religieuzen, benadrukt Ensaf.
Aan het eind van het gesprek wil Badawi’s echtgenote de mensen in Nederland bedanken voor het steunen van haar zaak. “Daarbij hoop ik dat de Nederlandse koning direct contact opneemt met de autoriteiten in Saoedi-Arabië om deze zaak zo snel mogelijk op te lossen.”
Hoe dit gesprek was verlopen als we Badawi’s zaak off the record met een drankje en een sigaret hadden besproken, is misschien de meest fascinerende vraag. Ik vertrek na ruim een uur dan ook met meer vragen dan waarmee ik binnenkwam.
Ensaf Haidar is een dappere vrouw die zich uitspreekt tegen de gevangenneming van haar man. Tegelijkertijd heeft ze zichzelf een soort spreekverbod opgelegd: over iets anders dan Raif houdt ze de kaken op elkaar. Ze balanceert noodgedwongen tussen activisme en quiëtisme, met maar één doel: de vrijlating van haar echtgenoot. Ze hoopt op gratie van koning Salman al-Saud, zodat zij, haar man en hun kinderen ooit herenigd kunnen worden.
Lees hier een samenvatting van wat Raif Badawi zoal schreef.
Foto’s via Amnesty International
