Als je wilt dat iedereen woedend over je heen valt – en wie wil dat niet? – dan moet je zeggen dat je voorstander bent van een kiesdrempel. Het minste dat je dan kunt verwachten is het verwijt dat je ondemocratisch bent. Want hoe haal je het in je hoofd het bestaansrecht van kleine partijtjes te betwisten? Vrijwel nergens ter wereld zijn partijen in het parlement vertegenwoordigd die zich richten op de belangen van orthodoxe christenen, dieren of ouden van dagen. In Nederland wel. Daar moeten we toch zeker trots op zijn? Dat mogen we toch nooit in de waagschaal stellen?
Hoon viel dan ook VVD-voorzitter Henry Keizer ten deel toen hij deze week in het AD liet doorschemeren dat hij wel voelt voor een hogere kiesdrempel. De bestuurbaarheid van Nederland is in gevaar door de politieke versplintering, vindt Keizer. “Als je niet oppast, heb je zes, zeven partijen nodig om een regering te vormen.” Met een kiesdrempel zou de Tweede Kamer minder, maar wel grotere partijen krijgen, zodat het formeren van een kabinet wat makkelijker wordt.
Heel revolutionair is het pleidooi van Keizer bepaald niet. Onze buurlanden België en Duitsland kennen al een kiesdrempel van 5 procent. In andere landen, zoals de Verenigde Staten en Groot-Brittannië, bestaat een districtenstelsel, waardoor het nog moeilijker is een parlementszetel te bemachtigen. Dus je zou zeggen: ook Nederland, waar kabinetsformaties gemiddeld bijna 90 dagen duren, kan met minder partijen toe.
Bij een kiesdrempel van 5 procent komen alleen nog partijen in de Tweede Kamer als ze minstens acht zetels halen. Uitgaande van de huidige situatie zijn dat zes partijen, nog altijd niet heel weinig. De kiesdrempel kan bovendien zonder grondwetswijziging worden verhoogd, een belangrijk verschil met andere vormen van staatsrechtelijke vernieuwing. Kortom: wat let ons?
Heel veel, zo heeft Keizer mogen ervaren. Vrijwel iedereen wijst zijn voorstel af. Opvallend zijn de oneigenlijke argumenten die daarbij gebruikt worden. “Je kunt niet met goed fatsoen volhouden dat die keurige ChristenUnie en SGP de oorzaak zijn van de politieke instabiliteit,” zei minister van Binnenlandse Zaken Ronald Plasterk (PvdA) tegen het Nederlands Dagblad. Alsof dat iemand beweerd heeft! Niemand wil ChristenUnie en SGP van het Binnenhof weren. Het staat die partijen geheel vrij om na het instellen van een kiesdrempel meer dan acht zetels te halen. Als ze dat niet lukt, betekent dat dat ze blijkbaar te weinig kiezers aanspreken. Ook op dit moment bestaat in Nederland een kiesdrempel, zij het een heel lage. Voor een Kamerzetel zijn circa 66.000 stemmen nodig, zeg maar twee flinke dorpen. Haal je er minder, dan heb je in de huidige situatie net zo goed pech gehad.
Een ander argument dat naast de kwestie is, werd gebruikt door Frits Wester en Ron Fresen in het tv-programma Pauw. Volgens deze politieke duiders biedt een kiesdrempel geen oplossing voor het grote aantal afsplitsingen in Kamerfracties, deze regeerperiode al vijf.
Nee, dat klopt. Maar daar gaat het helemaal niet om. Een kiesdrempel is niet bedoeld om afsplitsingen tegen te gaan, maar om ervoor te zorgen dat er minder partijen in de Kamer worden gekozen. In 2012 waren dat er elf. Elf stuks, voor een landje dat met het blote oog nauwelijks zichtbaar is op de wereldkaart. Hoeveel schade zou de democratie hebben geleden als er maar zes partijen in de Kamer waren gekomen?
