Jan stopt als voorzitter van de SP. Dat is niet gemakkelijk. Maar Jan kiest nooit de gemakkelijke weg. Hij heeft van een radicale splinter een sociale volkspartij gemaakt. Daarmee heeft hij zijn stempel gedrukt op het socialisme in Nederland: van een verheven ideaal voor intellectuelen, tot een praktische politiek voor gewone mensen. Zijn optreden leidde aanvankelijk tot weerstand, vooral in linkse kringen. Jan was een populist, een provinciaal en een conservatief. Pas veel later werd hij authentiek, erudiet en intellectueel genoemd. Iemand die al vroeg interesse toonde was Ischa Meijer, de eigenzinnige journalist die in februari 1995 overleed. In april 1994 interviewde hij Jan, vlak voordat deze samen met Remi Poppe in de Tweede Kamer kwam. En de SP haar intrede deed in de landelijke politiek.
De SP moest een alternatief worden voor de PvdA van Wim Kok, die als minister van Financiën het mes had gezet in de sociale zekerheid. Als Ischa Meijer vraagt of de SP sociaal-democratisch is geworden reageert Jan bozig: ‘Dat is nou typisch dat studentikoze waar ik me altijd zo aan geërgerd heb. Ik vind dat een partij niet haar bestaansrecht alleen kan ontlenen aan dat wat achter de horizon ligt. Ik vind ook dat je in het hier en nu een bepaalde betekenis voor mensen moet ontwikkelen. En doe je dat niet, dan zullen mensen je als een religieuze sekte terzijde schuiven.’ Dat is met de meeste radicale splinters in de jaren zeventig dan ook gebeurd, maar niet met de SP. De kern voor de jonge Jan is de strijd tegen het neoliberalisme, de politiek van meer markt en minder overheid. Dat was toen een eenzaam geluid, nu is dat een algemeen aanvaarde kritiek geworden.
De jonge Jan lijkt in veel opzichten op de oude Jan. Bijvoorbeeld als hij de PvdA ervan beschuldigt dat die voor de verkiezingen haar linkse gezicht oppoetst, om na de verkiezingen rechts beleid te voeren. Zijn zorgen over de toenemende tweedeling in de samenleving en zijn bezorgdheid over de omgang van mensen met elkaar. Maar in de waardering voor Jan is wel veel veranderd. De worsten-draaier uit Oss werd een van de meest gewaardeerde politici van Nederland. In 1994 trok de SP aan de linkse bel, de komende jaren moet de SP de toekomst van links bepalen. Jan zal die toekomst mede kleur gaan geven. Jan is zuinig met complimenten, maar eerlijk in zijn kritiek. Als ik bij hem binnenloop voor advies ben ik soms een illusie armer, maar altijd een ervaring rijker. Jan is voor linkse mensen van nu een band met het verleden, maar ook een inspiratie voor de toekomst. Jan blijft onze Jan.
https://youtu.be/LkJ2N7gFLfE
