“Hij is een kindermoordenaar”, zegt opdrachtgever Mertens (Gene Bervoets, Spoorloos). Dit is een leugen, en dit is niet de enige keer dat hij die gebruikt. Maar de echte reden voor de huurmoord zal nooit duidelijk worden. Wat boeit het ook? Regisseur Alex van Warmerdam (Borgman) – die zichzelf ook meteen als Bax heeft gecast – doet niet aan onnodige uitleg. En het trekt de jarige Schneider (Tom Dewispelaere) over de streep. Want die moord móét vandaag gebeuren.
Ramon Bax is schrijver, en zit in een wit huisje in een moerassig rietlandschap. En hij is alleen, dus dit gaat een makkie worden. Veel meer informatie krijgt de huurmoordenaar niet, voordat hij vermomd naar het verblijf trekt om zijn doelwit te oberveren. Al snel vertoont het strakke plan zijn eerste haarscheuren. Bax is helemaal niet alleen, zijn depressieve dochter (Maria Kraakman, Guernsey) is op bezoek. En dat is nog maar het begin van een lange reeks tegenslagen.
Ook voor Schneiders tegenstander loopt deze dag niet over rozen. Alsof het wegsturen van zijn jonge minnares in de ochtend al niet gedoe oplevert, heeft dochter Fransica een hoop te zeiken over zijn drugs- en drankgebruik. Al snel kun je opmaken dat er van alles niet klopt aan de beschrijving die Schneider heeft meegekregen. Bax’ dochter staat ervan versteld dat hij aan een boek zou werken, dus hij lijkt net zo min een auteur als een kindermoordenaar.
Van Warmerdam is een curiosum. Zijn werk is vrijwel nooit binnen de lijntjes van andermans genres, maar daardoor zijn al zijn films ook onmiskenbaar van hem. Dat neemt niet weg dat, als erover wordt geschreven, er toch naar typeringen wordt gezocht. Ook Schneider vs. Bax krijgt legio beschrijvingen, waaronder ‘western in het moeras’. Om nog een duit in dat zakje te doen; het Van Warmerdams variant op een klucht.
Of hij bewust heeft geprobeerd om de regels van de klucht te volgen? Geen idee. Maar bijna alles draait om een geïsoleerde plek, waar behendig steeds nieuwe personages en situaties worden geïntroduceerd die een ogenschijnlijk simpele situatie steeds verder laten escaleren. Spanning wordt opgebouwd, om te eindigen in kolderieke anticlimax wanneer een niet verwacht personage aan de deur staat. En dat in de typische subtiele absurdistische Van Warmerdam-stijl.
Voor de opnames alterneerde Van Warmerdam vooral tussen Biddinghuizen (Flevoland) en Tetjehorn (Groningen), twee landschappen die samen tot een onheilspellende Nederlandse natuur worden gemixt. De net iets overbelichte cameravoering gooit er een schepje bovenop. Dit is een witte film, zelfs tussen het riet. Het geeft de hele situatie nog iets absurders.
Als de film een minpuntje heeft, dan zijn het de scènes tussen Bax en zijn dochter voordat ze Schneider in het zicht krijgen. De ontwrichte dynamiek wordt stijfjes en theaterig – dat is iets anders dan theatraal – uitgespeeld. Onnatuurlijk, vooral Van Warmerdam zelf. Hij trekt daarmee Kraakman omlaag. Na het omslagpunt krijgt zij echter volop de kans haar kunst te tonen. Dan is iedereen op zijn best.
