Camera’s klikken, geroezemoes in de zaal, daar komt Angela Merkel. Zoals altijd bij dit soort gelegenheden wordt de Duitse bondskanselier geflankeerd door haar woordvoerder Steffen Seibert. Het is al weer jaren geleden dat hij bij de tv werkte, maar elke keer als ik Seibert zie, denk ik aan de nieuwslezer van het ZDF-journaal Heute. Dat was hij ooit namelijk. Seibert is een goed voorbeeld van die innige versmelting van politiek en media, ook in Duitsland.
Maar het gaat dus om Merkel. De machtigste vrouw ter wereld houdt vandaag een achtergrondgesprek met buitenlandse correspondenten. Aanleiding is de G7, de top met de staatschefs en regeringsleiders van zeven belangrijke industriestaten, die komend weekeinde wordt gehouden. Dat gebeurt in het sjieke Schloss Elmau, een glamour-spa aan de voet van de bergen in Beieren.
Over die locatie is in Duitsland veel te doen. Merkel wilde haar collega’s een ‘wonderschoon stuk Duitsland’ tonen. Toegegeven, de natuur ziet er daar prachtig uit. Maar critici vinden de conferentieplek een slecht idee. Het gebied is nauwelijks te beveiligen. Een G7-top in Duitsland trekt onvermijdelijk veel gebivakmutste agressieve antifa’s en ander extreem-linkse ‘activisten’, wat ertoe leidt dat er vele miljoenen moeten worden uitgegeven aan de beveiliging. Terwijl in München de infrastructuur van de jaarlijkse Veiligheidsconferentie klaarstaat – daar komen allerlei wereldtoppers op af – en in Berlijn had zo’n bijeenkomst ook veel minder geld gekost.
Maar goed, Merkel wilde naar Beieren.
En nu, op een maandagavond in juni in een zonovergoten Berlijn, wil zij over die G7, over ‘haar’ top, een pr-praatje houden. Dat gaat in Duitsland als volgt. Uitspraken ‘unter 1’ mogen worden geciteerd. Uitspraken ‘unter 3’ zijn ‘vertrouwelijk’, die worden beschouwd als informatie op achtergrond en zijn daarom niet rechtstreeks citeerbaar. De informatie kan wel ‘indirect worden gebruikt in commentaren of artikelen van de journalist’.
Dat is een tamelijk lastige constructie, waar Angelsaksische journalisten zich nogal eens over verbazen en waar Duitse collega’s zich met regelmaat over verbijten. De Duitsers hebben wel meer te stellen met politici overigens. Die journalisten sturen hun interviews ter verificatie aan de politieke woordvoerders, die daar vervolgens geheid enorm in gaan schrappen. Het komt voor dat teksten bijna in hun geheel worden ‘verbeterd’ en dat een interview van 1000 woorden ineens is uitgegroeid tot een stuk van 2500 woorden, dat dan wel een uur later in de krant moet want de deadline is meedogenloos.
In Nederland – mocht u geïnteresseerd zijn – worden teksten vaak voorgelegd aan geïnterviewden met de vraag om verkeerde citaten te verbeteren en eventuele feitelijke onjuistheden uit de tekst te halen. En dat vinden ‘wij’ soms al ver gaan. Toen ik dit aan een Duitse perswoordvoerder vertelde, keek ze mij vol onbegrip aan. Ik geloof dat ze zelfs met het hoofd schudde.
Als Merkel – gekleed in een van haar vele mantelpakken, ditmaal in grijsblauw – eenmaal zit begint ze met een statement ‘unter 1’. Dit blijkt een opsomming van alle zaken die op de G7 in Schloss Elmau zullen worden besproken. Straks mogen we daar iets over vragen.
Als Merkel is aanbeland bij een opsomming van alle Afrikaanse leiders die ook zijn uitgenodigd voor de top, als gast, (“Eens kijken, onder anderen de presidenten van …”) zijn mijn gedachten allang elders: hier zit de machtigste vrouw ter wereld, en opnieuw, zoals elke keer als ik mij op een paar meter afstand van Angela Merkel bevind – dat zal in al die jaren een keer of 10 zijn geweest – denk ik: hoe kun je zo kleurloos zijn als leider van Europa’s belangrijkste natie? Als was ze een middenkader ambtenaar, zo droog gaat Merkel door haar G7 stukken, er lijkt geen einde te komen aan haar saaie opsomming. In een uur tijd zal ze welgeteld één of twee grappen maken.
Die saaiheid en degelijkheid worden gezien als belangrijke oorzaken van het succes van de domineesdochter uit de oude DDR. Met Merkel, die Chefin von Deutschland, weet je immers waar je aan toe bent. Als zij over de Grieken zegt dat ze veel willen en veel praten, maar dat het aan het eind van de dag neerkomt op de vraag of hun cijfers kloppen – ik kan niet verklappen of bondskanselier Angela Merkel (CDU) dit maandagavond rond een uur of 6 in het Kanzleramt werkelijk zo zei want haar uitspraken over Griekenland vielen ‘unter 3’ – dan herkent iedere Duitse burger dit. Die denkt: Merkel past goed op de winkel.
Maar hoe anders was Berlijn toen Obama er op bezoek was. Natuurlijk is Obama grotendeels een mislukking als president en zijn buitenlandse beleid is zelfs een ramp, maar zijn joviale losheid, z’n grappen en charisma en z’n opgestroopte vlekkeloos witte hemdsmouwen reduceerden Merkel tot een nurkse Oberlehrerin. Of neem Vladimir Poetin, die zich wanneer Angela bij hem op bezoek is graag omringd met z’n labradors omdat hij weet dat Merkel bang is voor honden. Vreselijk natuurlijk en geheel passend in Poetins schurkenprofiel. Maar het is wel een verhaal waar telkens weer over wordt gesproken. Anekdotes over Merkel gaan meest over de taarten die ze bakt voor haar briljante scheikundige echtgenoot Joachim Sauer, of over hun wandeltochtjes op vakantie.
De discrepantie tussen Merkels status en haar gebrek aan charisma heeft iets fascinerends. Merkel is immers niet alleen de leider van Duitsland, maar ook van de Europese Unie. Haar Duitse zetbazen zitten overal in Brussel, op vele cruciale posities. Als mannen als Poetin of Obama met Europa bellen, dan bellen ze Merkel in Berlijn. En zelfs ‘unter 3’ zegt deze mevrouw nauwelijks iets waarvan je denkt: ‘Goh, dat is nou interessant, inspirerend, nieuw, origineel, emotioneel, ontroerend.’
Alle heikele thema’s komen in dit uur met Merkel voorbij: Griekenland, Oekraïne, Poetin, het internationale terrorisme, IS. Zonder dat er iets noemenswaardigs wordt gezegd. Of het zou de suggestie moeten zijn dat de Grieken uiteindelijk uit de eurozone zullen vliegen als zij hun huishoudboekje nog altijd niet op orde krijgen. Aan de andere kant schijnt alle arbeid die Merkel verzet in het kader van, wat we zolangzamerhand maar de ‘Griekse kwestie’ moeten noemen, erop te zijn gericht om Athene binnenboord te houden. U hebt dat laatste trouwens niet van mij want, nogmaals, als het niet over de G7 ging waren Merkels uitspraken ‘unter 3’.
En toen was het uur voorbij. Steffen Seibert ging waarschijnlijk naar huis om een hapje te eten, het liep immers tegen zevenen. En misschien ging Angela Merkel wel even naar haar appartement in Mitte, niet zo ver van het Kanzleramt, pal tegenover het Pergamom Museum, om iets te bakken voor haar man, of om even uit te rusten. We weten het niet. Ik had Merkels agenda er niet op nageslagen en vragen konden we het haar niet meer. Want niet alleen valt ook die informatie ‘unter 3’, ze was al verdwenen. Geheel in stijl: voordat we er erg in hadden.
