Naar ik begrijp kan een beperkt aantal personen een basisinkomen zonder voorwaarden aanvragen. Die groep mensen wordt gevolgd en hun gedragingen worden afgezet tegen die van twee controlegroepen, een groep waarvoor de huidige regels gelden en een groep die een uitkering ontvangt tegen voorwaarden. Klinkt allemaal heel wetenschappelijk zeg. De verantwoordelijke Utrechtse wethouder wil dan ook graag kwijt dat het ‘experiment’ in samenwerking met de Universiteit van Utrecht is opgezet. Klinkt hoopgevend, maar ik geef geen voldoende voor dit research design.
Het zou namelijk wel aardig zijn dat als dit een eventuele blauwdruk voor de toekomst wordt dat de groep die een basisinkomen krijgt niet zichzelf aanmeldt. Want weg representativiteit. Nu gaan zich grofweg drie groepen mensen aanmelden: arme mensen die het geld echt goed kunnen gebruiken en het als welkome aanvulling zien op hun inkomen, geschifte idealisten die graag willen laten zien dat mensen echt wel blijven biodansen als ze gratis geld krijgen en pragmatische sjacheraars die liever een paar honderd kilometer verder op vakantie willen.
Als de samenleving daadwerkelijk zo is samengesteld pleit ik voor drie luchtmobiele divisies op Hilversum en drie tankdivisies infanteriedivisies op Den Haag, teneinde een coup te plegen en orde op zaken te stellen. Gelukkig ziet de samenleving er anders uit. Helaas is dat slecht nieuws voor de wetenschappelijkheid van dit experiment.
Gaan we eigenlijk wel iets leren van dit experiment, al zou het representatief zijn? Het lijkt mij dat de effecten van een basisinkomen niet binnen een paar maanden, een jaar of zelfs twee jaar volledig zichtbaar zijn. Ik zou eerder mikken op een decennium of zoiets dergelijks. Laten we hopen dat het experiment niet zo lang duurt.
‘Experiment’ is in deze context overigens een ander woord voor ‘realiseren van proefballon’. En iets zegt mij dat de mensen die bij deze proefballon betrokken zijn er te veel belang bij hebben dat het slaagt. Maar dat zal wel aan mij liggen: de slager die zijn eigen vlees keurt is natuurlijk sinds Newton een principe van harde wetenschap. Toch?
Dan nog iets. Het interessante is dat de overheid in deze proef groter wordt. Want wat GroenLinks, D66 en alle basisinkomen-fanboys u ook vertellen: het is onbetaalbaar. Tenzij u natuurlijk genoegen wilt nemen met een basisinkomen van ongeveer vijfhonderd euro, maar dat is te weinig, which rather defeats the point. Dus we testen nu eigenlijk of de overheid nog obeser kan. En ja, dat kan, let maar op.
Toch opvallend dat gemeenten geen proeven doen met het terugdringen van de overheid. Buiten bezuinigingen die vanuit de centrale overheid komen en zich doen voelen op gemeentelijk niveau, zijn de gemeenten zelf niet erg gecharmeerd van minder minder minder-proefballonnetjes. Regelluwe gemeenten bijvoorbeeld, dat zou een aardig experiment/proefballonnetje zijn.
Als besloten wordt dat de Utrechtse proef een doorslaand succes was en de gewenste gefabriceerde resultaten binnen zijn, denk ik overigens ook dat het ideetje van een staatsgreep een test verdient.
