Vandaag eiste het Openbaar Ministerie vier jaar celstraf tegen Tarik Zahzah uit Pijnacker, voor het binnendringen van de studio van het NOS Journaal tijdens een uitzending afgelopen januari. Een strafeis die redelijk is voor zo’n vergrijp, als je ervan uitgaat dat Tarik Zahzah op dat moment al zijn knikkers bij elkaar had. Vreemd genoeg menen de onderzoekers van justitie dat dit inderdaad ook zo is.
Volgens hen hoeft Zahzah niet psychiatrisch behandeld te worden. “Hij heeft geen persoonlijkheidsstoornis, geen autisme en is niet depressief. Wel heeft hij een identiteitsprobleem.” Ik mis hier nogal de diagnose schizoïde of schizofreen. Volgens Zahzah deed hij wat hij deed omdat de NOS “het glasvezelnetwerk beheert”, en daardoor “alle dataverkeer kan afluisteren en manipuleren.” De NOS knipt volgens de jongeman in beelden van andere omroepen en geeft verkeerde ondertiteling. Een uitgebreid complot van NOS-desinformatie dus.
Iedere psychiater kan je vertellen dat dit soort wanen over afluisteren, informatie-manipulatie en grootscheepse mediacomplotten klassieke symptomen van schizofrenie zijn. Maar op de een of andere onverklaarbare manier ziet het O.M. dit allemaal niet. Zij zien een intelligente, capabele man die bewust een gewelddaad probeerde plegen. Ik zie een verwarde postpuber die nodig een psychotische boodschap moest doen. Zahzah zei tegen NOS-medewerkers dat zijn actie “zeker geen geintje” was en dat er “dingen zouden gebeuren” als hij niet aan het woord kwam. Je kunt dit lezen als bewuste bedreiging, maar je kunt het ook lezen als een profetie, van het soort dat verwarde mensen graag doen. Tarik wilde met zijn actie Nederland redden, door hen bewust te maken van het “grote NOS complot.”
Zahzahs verhaal is universeel. Ongeveer een op de vijftig jonge mensen wordt schizofreen of bipolair. In elke grote scholengemeenschap zitten er wel twintig of veertig. Het verhaal gaat zo: veelbelovend jongmens uit ingewikkeld gezin gaat voor het eerst op zichzelf wonen. Is erg slim, maar heeft overactief patroonherkenningsmechanisme in de hersenen. De inbedding van thuis valt weg, jongmens staat ineens op zichzelf, vindt geen aansluiting bij zijn of haar medestudenten, en moet een berg problemen alleen oplossen. De druk wordt te groot, het patroonherkenningsmechanisme draait dol.
En dan komt die universele grap die de hersenen met elk verward mens uithalen: hij of zij krijgt een openbaring en weet als enige hoe het werkelijk zit. In Zahzahs geval: “De NOS is ongemerkt heel Nederland aan het manipuleren.” De hersenen maken het verwarde jongmens vervolgens wijs dat hij of zij als enige uitverkoren is om deze boodschap met de wereld te delen. Die boodschap dient koste wat kost te worden verkondigd. De emotie, de drang die achter zo’n waan zit, is enorm. Vandaar de gijzeling.
De manier waarop het O.M. over Tarik Zahzah oordeelt, doet me een beetje denken aan Anders Breivik. Die werd ook geestelijk gezond bevonden, terwijl de parallellen met de schizofrene Mark Chapman, de moordenaar van John Lennon, en de minstens zo schizofrene Theodore Kaczynski, de Unabomber, overduidelijk waren. Het Noorse Openbaar Ministerie zag voor het gemak even Breiviks vreemde, onsamenhangende manifest van 1,500 pagina’s over het hoofd, waarin hele lappen Kaczynski geciteerd worden. Het beoordeelde hem, ondanks conflicterende psychiatrische rapporten, als geestelijk gezond, omdat “veel mensen Breiviks samenzweringstheorieën delen, maar niet iedereen meent dat Islamisering moet worden bestreden met terreur.”
Nog een parallel met Breivik en Kaczynski is dat Zahzah coherent overkomt. Hoe vreemd en verwrongen zijn samenzweringstheorieën ook zijn, hij kan er helder over vertellen. Zelfs zijn advocaat Tom Visser trapt erin, en zegt: “In mijn gesprekken met hem krijg ik niet het idee dat ik met een verward iemand van doen heb.” Naast het feit dat een verplichte cursus psychiatrie voor advocaten mij een goed idee lijkt, toont dit aan dat Zahzah een hoog functionerende schizofrene jongeman is. Maar dat zou niet uit moeten maken. Hoe goed ze dat misschien ook kunnen verbloemen, mensen als Breivik, Kaczynski en Zahzah zijn ernstig ziek in hun hoofd. En zouden ook zo beoordeeld moeten worden.
Het lijkt erop alsof voorbij een bepaalde mate van wandaad, Openbare Ministeries er bewust voor kiezen om de stoornis van een verdachte te negeren, ten einde een zwaardere straf op te kunnen leggen. In het geval van massamoordenaar Breivik kan ik me dat enigszins voorstellen. Maar in het geval van Zahzah pakt het absurd uit. Het kan zijn dat het O.M. een voorbeeld wil stellen. En dat is prima. Doe dat dan ook, op de juiste manier. Grijp dit geval aan om aan Nederland uit leggen hoe verward worden precies in zijn werk gaat. Maak een speciale NOS-uitzending, waarin je naar aanleiding van het geval Zahzah studenten vraagt om te letten op medestudenten als hij. Jongens en meisjes die weinig aansluiting vinden, die het niet redden alleen. En boven alles: geef Zahzah de hulp die hij nodig heeft.
Met deze draconische wanvertoning vergroot het O.M. de angst en walging voor verwarde mensen bij het gewone publiek alleen maar. Ik weet ook vrij zeker dat -mocht de eis van het O.M. ingewilligd worden- Tarik Zahzah in 2019 niet minder geestesziek uit de cachot komt. Al zijn waanbeelden en complottheorieën worden op deze manier immers keihard bevestigd.
