Mijn vermoeden is dat de meesten onder ons in gewetensnood komen te zitten bij de beelden van de horden asielzoekers die de Europese Unie dreigen te overstromen. Een eerste, normale reactie is een houding van verzet. We willen het liefst dat de overheid drastische maatregelen neemt en alle illegalen zo snel mogelijk deporteert naar de landen van herkomst. Als we echter op tv een Syrisch kind zien dat ons met grote ogen aankijkt, bekruipt ons een gevoel van compassie en onmacht.
Als we nu 40.000 asielzoekers toelaten, overvalt straks heel zwart Afrika en het Midden-Oosten het Europese continent. Dan toch maar een streng beleid? Moeten die vluchtelingen niet zelf hun verantwoordelijkheid nemen en hun eigen landen opbouwen? Het lijkt geen goede zaak als alle goed opgeleide en dynamische jonge mensen het land ontvluchten.
Er zijn nog heel wat argumenten te bedenken om de vluchtelingenstroom tegen te houden en om harde maatregelen te nemen. Die argumenten zijn niet te weerleggen. Het enige wat tot gewetensnood leidt, is dat zoveel mensen op de wereld zo weinig geluk kennen. De welvaart is wel heel erg ongelijk verdeeld. Dat geldt trouwens ook voor het Westen. Voorbeeld: in het Verenigd Koninkrijk leefden vijftig jaar geleden anderhalf miljoen kinderen in armoedige omstandigheden. Nu zijn dat er vier miljoen.
De Britse econoom Tony Atkinson pleit voor een ander paradigma: in plaats van een economie die bepaalt welke sociale voorzieningen mogelijk zijn, moeten de sociale voorzieningen bepalen welke economie we nodig hebben. Het doel is bijvoorbeeld de werkloosheidscijfers te verlagen; dan moeten er economische maatregelen genomen worden om de arbeidsplaatsen te behouden en te vermeerderen. In dit geval is het niet het economische doel om zoveel mogelijk winst te maken (zodat fabrieken worden verplaatst naar lage lonen landen), maar het economisch beleid bepalen de kansen op arbeid. De overheid mag hier, volgens Atkinson, best sturend optreden.
Toegepast op het probleem van de asielzoekers zou een simpele maatregel een oplossing kunnen bieden. Geef hen een arbeidscontract voor zes maanden met als voorwaarde dat ze na zes maanden terugkeren naar het land van herkomst. Daarna kunnen ze opnieuw een halfjaarcontract bekomen. In alle Europese landen is behoefte aan goedkope arbeidskrachten, vaak op tijdelijke basis, bijvoorbeeld in de tuinbouw. Met het geld dat tijdens dat half jaar verdiend wordt, kunnen zij in het land van herkomst het tweede halfjaar een rijk leven leiden en misschien zullen zij het investeren om daar iets op te bouwen.
De kans bestaat dat er meer en meer dwarsverbanden zullen ontstaan tussen de Europese en Afrikaanse economische activiteiten. Wie hier ervaring heeft opgedaan in de tuinbouw, zal misschien in het eigen land een gelijkaardig bedrijf willen opzetten, eventueel in samenwerking met zijn Europese relaties.
Om dit voorstel te realiseren zou een inventaris gemaakt moeten worden van de arbeidsplaatsen die per land en per periode van het jaar ingenomen zouden kunnen worden door asielzoekers. Daarna zouden vanuit een centraal bureau de plaatsen verdeeld moeten worden. De meerderheid van de asielzoekers kan gemakkelijk terugkeren naar de landen van herkomst. Diegenen die uit oorlogsgebieden komen, de echte asielzoekers dus, krijgen een tijdelijke verblijfsvergunning. Doordat de meerderheid van de asielzoekers na zes maanden zal terugkeren, kunnen de opvangplaatsen worden bestemd voor de echte vluchtelingen.
