Gratis dit, gratis dat, iedereen wil alles gratis tegenwoordig. Nu dan de discussie over een basisinkomen. Niet werken en lekker met het geld ‘gratis bier’ halen. Waar blijft de eigen verantwoording? Waar is het arbeidsethos? Trots op werk? De mensen tegenwoordig zijn net zo arrogant als aan de top. Kijken alleen wat ze niet hebben en willen gratis meer. Arbeidsethos is een nostalgisch woord geworden. Inzet betonen, ergens naar streven of iets bereiken. Maar wat en waarom valt er nog iets te bereiken?
Waarom wil iemand wel chirurg worden, maar geen kippenslachter? De één snijdt tumoren weg en de ander kipfilet. Waarom wil een ander wel boer worden, maar geen ouderen verzorgen. Ze ruimen beiden de hele dag stront op. Wat maakt het verschil? Status, uitdaging en inkomsten? Maar vooral: status en uitdaging om te komen tot een leuk inkomen. Alhoewel er boeren zijn die min of meer slaaf van de bank zijn, nog los van chirurgen die een zware afbetaling hebben van hun studiebeurs. In beide gevallen, als ze op eigen kracht en portemonnee hun passie gevolgd hebben.
De discussie rond een basisinkomen wordt weer gevoerd. Vreemd genoeg door mensen die meestal deels vrijgesteld zijn met een uitkering of ontevreden zijn. Uitkeringstrekkers, afgestudeerden, hoogopgeleiden. Zeker geen mensen aan de onderkant van de samenleving.
Een asielzoeker of emigrant, zoals ze nu dan officieel heten, kost de Nederlander per jaar aan opvang 26.000 euro. Zoiets verdienen de mensen aan de onderkant van de samenleving niet eens. En ‘we’ willen niet roepen ‘vol is vol’. Dat is dan inhumaan. Nog los van de werkelijke vluchtelingen zijn die migranten ook nog meestal Afrikaanse gelukzoekers.
Daar hebben we wel geld voor over, terwijl de onderkant van de arbeidsmarkt alleen maar kan dromen van dit bedrag. En dan nu praten over een basisinkomen? Ironisch genoeg vindt de politiek dat er juist harder gewerkt moet worden voor de opvang van al die migranten, nog los van de miljarden richting EU en Griekenland. Allebij weggegooid geld.
Het getuigt niet van solidariteit. De één wel gratis geld zoals in de gemeente Wageningen en als je werkt om je eigen broek op te houden ben je de pineut. Een paar miljoen Nederlanders leven onder of rond het minimumloon, waarvan 200.000 werkende armen. Ook zzp’ers en kleine middenstanders en niet te vergeten de nul-uren contractanten. Mensen die wel ballen hebben en niet lopen te bedelen om gratis geld. En vaak baantjes hebben die niemand wil doen. Vooral geen tijd hebben om te lullen, maar wel veel moeten poetsen. De nieuwe gratis geld elite is in aantocht. Communisme 2.0?
De discussie wordt gevoerd dat mensen zich toch wel inzetten in de samenleving. Juist doordat ze gratis geld krijgen. Wie veegt dan de straten schoon, wie verzorgen de ouderen, wie houdt de riolen schoon, wie gaat er nog tomaten plukken, huizen bouwen, straten maken, kippen slachten, lopendebandwerk verrichten of schoonmaken?
Ik vermoed niet de mensen die een basisinkomen krijgen. Diegenen gaan net als de al bestaande elite alleen maar leuke dingen doen en leven als Bohemiens. Praten over ditjes en datjes, kunstenaar worden, bonsaiboompjes kweken, een blog opzetten, een boek schrijven, muziek maken, een eetcafé openen of een nagelstudio of een kwekerijtje beginnen.
Zelfs nu is het al zo dat mensen met een uitkering niet van plan zijn om het saaie, smerige en zware werk te gaan doen. Dan wel met een basisinkomen? Mooi verhaal, maar het komt erop neer dat als je voor schoonmaakwerk meer betaald krijgt dan een bankmedewerker, iedereen in de rij staat. Of als je tomaten plukt en meer verdient dan een ambtenaar je graag je handen uit de mouwen steekt.
Een prikkel om te komen tot inzet is nog altijd geld verdienen. Dan doet het er niet toe dat je onder jouw niveau werkt. Dan ben je gans tevreden en reken je jezelf rijk. Zoals in vroegere tijden classificeerders twee keer zoveel verdienden als iemand met een wit boordje voor het schoonmaken van tankers in de Rotterdamse haven. Zwaar, smerig en gevaarlijk werk. Die deden dat voor hun gezin. Toekomst bieden aan hun kinderen, maar ook voor hun potje bier. Met trots.
Waarom zou een aankomend psycholoog wel 2650,- euro mogen verdienen? Mensen die vies, saai, zwaar werk doen moeten eigenlijk meer krijgen dan een minimumloon en eerder, zo na 40 jaar werken, met pensioen kunnen gaan. Een bedrag van 2250,- euro is een aardig inkomen. Meer dan een aankomend onderzoeker aan de universiteit nu krijgt.
Het zou zo geregeld moeten zijn dat jongeren eerder kiezen voor een baan om poep te ruimen dan om een baan als sociaal pedagogisch werker of kapster. Dan ben je goed bezig als maatschappij. En waar draait het om? Status en respect en een inkomen waar je plezierig van kunt leven. Simpel als wat.
Na de wederopbouw was iedereen bereid om er iets goeds van te maken. Geen oorlog meer, geen honger. Welstand voor iedereen. Maar vooral een betere toekomst voor de kinderen. De ouderen hebben door hun hoop en inzet dit doel bereikt. De generaties daarna hebben geprofiteerd van de welvaart- en verzorgingsstaat. Iedereen kon een hogere opleiding volgen. Vergeten werd dat de mensen die het handwerk en het vuile werk deden én steeds minder respect kregen én steeds minder gingen verdienen. Maar vooral in de mangel werden genomen door de aankomende dikbetaalde academici en het plukkapitalisme.
De academici die geprofiteerd hebben van de ruime mogelijkheden om te studeren, juist door die verzorgingsstaat. Opgehoest en betaald door de werkende arbeiders. De academici die de meewerkende baas vervingen en manager werden. De managers die totaal geen binding hebben met het eigenlijke werk en met de mensen op de werkvloer en nog nooit zelf hun handen hebben laten wapperen.
Kort gezegd: er is een tweedeling tussen de mensen die praatjes houden en de mensen die hun handen uit de mouwen steken.
Als er dan wel genoeg geld is om een basisinkomen voor iedereen te betalen uit de staatsruif, is het ook mogelijk om voor elkaar te krijgen dat het ondergewaardeerde werk beter wordt betaald. Door het multiculturalisme is de leidende Hollandse cultuur van arbeidsethos en toekomstdenken weggevaagd.
Daarvoor is het leidende diffuse Europese economisme en het plukkapitalisme in de plaats gekomen. Zonder enig doel dan narcisme te botvieren en te schuiven met miljarden. En dat narcisme is klakkeloos overgenomen door de politici. En de academici doen domweg net zo hard mee. Heerlijk consumeren door rapporten te schrijven of te managen met spreadsheets.
We moeten weer een nationaal sociaal economisch besef krijgen dat het werk en de inzet aan de onderkant van de arbeidsmarkt belangrijk is maar vooral gewaardeerd gaat worden. De discussie wordt nu gevoerd door de politici en academici over de onderlaag en over de laagstbetaalden, zonder dat ze wat te bieden hebben. Maar erger nog, zonder dat hun wordt gevraagd wat zij zouden willen.
Tuurlijk, er verschijnen dikke rapporten en nota’s over de onderkant van de samenleving. Adviezen genoeg, maar niet vanuit een wezelijke binding. Alles op veilige afstand en vooral over werk dat uitgekleed wordt tot een verplichte participatiebaan. Gratis geld voor de schatkist.
We moeten eerst een nieuwe leidraad krijgen als bindmiddel. Een gemeenschappelijke toekomstvisie. Los van Europa en het plukkapitalisme. Een nieuw soort Nederlandse wederopbouw 2.0. rond vier punten. Leefomgeving, toekomstperspectief, zingeving en burgerschap. Vooral zingeving, maar wel los van religie. Een algemeen burgerlijk streven.
Geen visie op de toekomst is hetzelfde als een troep bavianen volgen of het huidige politieke discours. Je weet nooit waar ze naar toe gaan. Interessant voor biologen en antropologen. Daar is alles mee gezegd, net als gratis geld of een basisinkomen.
Eduard Geenen is Rotterdams stadsburger en voorstander van de basisbaan als alternatief voor het huidige participatiebeleid of het basisinkomen.
