De Eurotop over Griekenland was drukbezocht door een horde journalisten. Na afloop hield premier Rutte een persconferentie en deed daar een schokkende mededeling: hij heeft zich ‘in de kern‘ niet aan zijn verkiezingsbelofte gehouden dat er geen geld meer naar Griekenland gaat. Het leek even een relevante journalistieke ontdekking, maar wie verder kijkt ziet vooral dat journalisten de EU niet begrijpen of te lui zijn kritisch na te denken. Dan moeten ze namelijk toegeven dat ze Rutte in Brussel helemaal niet kunnen controleren.
Wat gebeurt er bij een Eurotop? Regeringsleiders komen samen om een compromis te bereiken over een ingewikkelde kwestie zoals in dit geval Griekenland. De situatie bij dit soort onderhandelingen laat zich gemakkelijk samenvatten: sommige landen willen A, andere landen B. Bij Griekenland moest er unanimiteit zijn tussen negentien eurolanden waarvan sommige heel streng en andere heel soepel wilden zijn. Dat betekent: compromissen sluiten en iets van je eigen standpunt inleveren.
Als Rutte bij zulke onderhandelingen in de eerste minuut zegt dat er geen geld meer naar Griekenland mag, maakt hij die hele compromisvorming onmogelijk. Het zou betekenen dat de onderhandelingen nooit beginnen want Rutte vindt dan alle opties onaanvaardbaar behalve die van hemzelf. Er is in dat geval helemaal geen Eurotop nodig: een mailtje aan de collega’s volstaat: “dit is wat Nederland wil”.
Iedereen die denkt dat de EU zo werkt, zit natuurlijk fout: ook de andere regeringsleiders hebben beloften aan hun achterban gedaan en willen die beloften zoveel mogelijk realiseren. Zij komen niet naar Brussel om “ja en amen” te zeggen tegen de standpunten van Rutte. Als Rutte zijn belofte niet mag breken, zal geen enkele onderhandeling ooit starten en worden compromissen onmogelijk. De EU kan er dan wel mee ophouden.
Nu willen sommigen dit ook, maar dat terzijde. In dit geval was het logischer geweest als Rutte helemaal niets had beloofd. Hij wist immers al direct dat zijn belofte waarschijnlijk geen stand zou houden in het Brusselse compromissencircus. Maar elke journalist liet hem ermee wegkomen terwijl iedereen kon weten dat zijn belofte luchtfietserij was.
Wat beloofde Rutte in de praktijk toen hij zei dat er geen geld meer naar Griekenland zou gaan? Hij kwam eigenlijk niet met een resultaatsverplichting maar met een soort inspanningsverplichting. Hij zei – of beter: had moeten zeggen – dat het slechts zijn inzet bij de onderhandelingen zou zijn dat er geen geld naar Griekenland zou gaan.
En dus doemt de vraag op of Rutte zich heeft ingespannen bij de Eurotop om ervoor te zorgen dat er geen of in ieder geval zo min mogelijk geld naar Griekenland gaat.
Bij de persconferentie wilde Rutte niets zeggen over hoe de onderhandelingen verlopen waren en hoe de sfeer was. Dit is kenmerkend voor hoe Europese topontmoetingen gaan: ze vinden plaats achter gesloten deuren en we horen nauwelijks wat er binnenskamers gebeurt. Er wordt soms gelekt uit deze bijeenkomsten, maar degenen die informatie naar buiten brengen hebben daar zulke duidelijke belangen bij dat we niet weten of we hun informatie serieus kunnen nemen. Er is immers geen controle mogelijk.
De toegestroomde journalisten in Brussel waren niet alleen vergeten dat Rutte vooraf geen onderhandelingsresultaat kon beloven, maar ook dat ze er nooit achter zullen komen of Rutte zijn best heeft gedaan dat doel ook maar enigszins dichterbij te brengen. En dat ongeacht of Rutte bij diezelfde persconferentie vragen beantwoordt of niet.
Woensdag discussieert de Tweede Kamer over de deal met Griekenland. Er zullen weer grote woorden vallen. Maar ook de Tweede Kamer kan Rutte op dit punt niet controleren.
In de maand juli organiseert ThePostOnline een crowdfunding-actie: stuur Chris Aalberts vanaf september naar Brussel om twee keer per week verslag te doen van Europese politiek. Je kunt ook bijdragen aan deze actie. Lees hier meer.
