Er was eens het internet. Het leek zo leuk, een netwerk vol informatie, gratis en voor iedereen beschikbaar. Maar voor traditionele media werd het al snel een probleem. Want wat moet je met een medium waar heel veel mensen gebruik van maken, maar waar je nauwelijks iets aan kunt verdienen? Die vraag is al helemaal prangend vanwege het feit dat de verwachtingen rond internet hooggespannen zijn: het gebruik neemt toe en dat van de traditionele media neemt af. Wat te doen als je een krantenredactie bent?
Onlangs promoveerde Klaske Tameling op een onderzoek hoe traditionele nieuwsredacties met deze schok omgingen. Zo’n tien jaar geleden drong bij deze redacties het besef door dat het internet een blijvertje was en dat ze daarop in moesten spelen. Maar hoe? Al snel begonnen hoofdredacteuren driftig beleidsplannen te schrijven. De ‘convergente redactie’ was geboren.
Dit is journalistiek jargon voor een redactie die nieuws produceert voor meerdere platformen. Krantenredacties maken tegenwoordig vaak nieuws voor zowel een krant als een website. Tameling onderzocht dit fenomeen bij de NOS, de Volkskrant en het Financieële Dagblad (FD). Ze sprak ruim honderd journalisten van deze media en was wekenlang op iedere redactie aanwezig om een beeld te krijgen van hoe het gaat als een convergente redactie nieuws maakt.
Een groot succes was de convergente redactie niet: bij de Volkskrant werd al snel de stekker eruit getrokken en kwamen er twee redacties: een voor de krant en een voor online, maar toen ook dat geen succes was werd er toch weer een gezamenlijke redactie opgericht. De visie of het mogelijk was om met één redactie een krant en een website te maken verschilde van moment tot moment. Toen er een gezamenlijke redactie was werkte men langs elkaar heen, maar toen er twee redacties waren keek men met weemoed terug naar de oude situatie.
Tameling laat met leuke anekdotes de starheid en het gebrek aan innovatief vermogen van traditionele redacties goed zien. De samenvatting van haar boek is dan ook simpel: bij de NOS werkt men voor het Acht Uur Journaal en bij de Volkskrant en het FD voor de krant. Online hangt er een beetje bij, er is nauwelijks overleg en de traditionele journalisten kijken neer op de online redactie omdat ze vinden dat daar geen echte journalistiek wordt bedreven. Ze werken liever niet voor de website en doen dat in de praktijk ook nauwelijks.
Wat te doen als internet de toekomst heeft? Tameling doet een moedige poging de redacties van advies te voorzien. Dit advies kan iedereen eigenlijk al bedenken zonder onderzoek te doen: redacties moeten erkennen dat het medialandschap fundamenteel verandert, ze moeten een visie op online media formuleren en die visie implementeren. Dat laatste kan met een diverse groep leidinggevenden, meer ruimte voor creativiteit en meer samenwerking tussen journalisten en niet-journalistieke collega’s.
De vraag doemt op of dat iets oplost. Het probleem blijft dat het meeste geld met de traditionele media wordt verdiend. Alle traditionele media hebben last van het feit dat al het snelle nieuws gratis is en dat ze daar dus geen geld mee kunnen verdienen. De winst zal van de journalistiek moeten komen die onderscheidend is en die staat nu juist in de krant. De voorkeur van traditionele redacties voor krant, radio of tv is rationeel. Ook betaalmuren zoals bij het FD en de Volkskrant veranderen daar vooralsnog niets aan.
Redacties kunnen dus wel creatiever moeten zijn en een hogere dunk van online journalistiek hebben, maar wat als die creativiteit geen geld oplevert? Dan ben je toch weer terug bij het oude idee dat je de beste en creatiefste ideeën niet gratis online weggeeft maar in de krant zet, want daar betalen mensen voor. Of de krantenoplages dalen of niet, je verdient dan ten minste wat.
Als veel traditionele media worstelen met hun financiële toekomst, is een logischer conclusie dat er gewoon te veel traditionele media zijn.
In de maand juli organiseert ThePostOnline een crowdfunding-actie: stuur Chris Aalberts vanaf september naar Brussel om twee keer per week verslag te doen van Europese politiek. Je kunt ook bijdragen aan deze actie. Lees hier meer.
