Een eventuele uittreding van Groot-Brittannië uit de EU was nooit zo dichtbij, nu er een Brits referendum komt over een ‘Brexit’. Wat kunnen we eigenlijk verwachten als het ooit zover komt? Die vraag blijft vaak onderbelicht en dat is opmerkelijk, gezien het belang dat zowel eurofielen als eurosceptici aan een ‘Brexit’ toekennen. Gelukkig verscheen onlangs het boek Britain’s future in Europe: reform, renegotiation, repatriation or secession? Hoe zit het nou echt, die relatie tussen de EU en Groot-Brittannië?
De Britse regering heeft rapporten laten schrijven over alle beleidsterreinen waar de EU zich mee bezighoudt. Het gaat om 32 rapporten van in totaal 3.000 pagina’s op basis van 1.500 onafhankelijke bronnen. In dit boek kijken vijftien wetenschappers naar die rapporten en vatten ze samen. Dit leidt niet alleen tot een overzicht van wat Groot-Brittannië van Europees beleid vindt, maar ook tot een analyse welke mogelijkheden voor verandering er daadwerkelijk bestaan. Er zijn vier lessen te trekken.
Er blijkt – in tegenstelling tot het beeld in de media – een enorme Britse steun voor heel veel Europees beleid. De belangrijkste beleidslijnen: de interne markt en het vrije verkeer van goederen, geld en diensten hebben een enorme steun. Men is wel gereserveerd over het vrije verkeer van personen. Ook op heel veel andere terreinen zeggen Britse betrokkenen dat het bestaande EU-beleid goed is en goede resultaten laat zien.
Een belangrijke kritiek op de EU is dat de samenwerking erg dwingend is en dat de EU zaken aan landen kan opleggen die die landen eigenlijk niet willen. Daar blijkt in Groot-Brittannië echter maar beperkt sprake van. Juist op de thema’s waar Groot-Brittannië het niet met het EU-beleid eens is, zijn er ‘opt-outs’: bij samenwerking op het gebied van justitie en asiel bijvoorbeeld. Groot-Brittannië doet er niet aan mee en kan in deze gevallen zelf beslissen of ze bij specifieke maatregelen alsnog meedoet. Dit geldt ook voor het beleid rond de euro. Maximale vrijheid dus.
Veel EU-beleid blijkt door de tijd heen conform de Britse belangen en standpunten gewijzigd. De Britten hebben op diverse terreinen actief gelobbyd en het beleid is in die richting opgeschoven. Dat geldt bijvoorbeeld bij transport, energie en voedselveiligheid. De meest bekritiseerde EU-terreinen – landbouw en visserij – zijn eveneens hervormd, conform de Britse wensen. Tenslotte is er veel beleid waarbij betrokkenen zeggen dat het EU-beleid in feite de Britse belangen dient, zoals bij de verdeling van onderzoeksgelden, migratie en ontwikkelingssamenwerking.
De grote vraag is wat Groot-Brittannië concreet doet als ze uit de EU stapt. Hoe ziet de handel er met de EU dan nog uit? De auteurs merken op dat het bedrijfsleven in grote problemen kan komen als hier onduidelijkheid over bestaat. Een ding staat vast: om handel te kunnen blijven drijven met de EU zal Groot-Brittannië aan heel veel EU-regels moeten blijven voldoen. De EU zet daar in de praktijk de standaard. In een Groot-Brittannië buiten de EU zouden de regels grotendeels hetzelfde blijven.
Ook is de vraag of er veel te onderhandelen valt over betere voorwaarden voor het Britse lidmaatschap. Juist Groot-Brittannië heeft flexibele voorwaarden door de vele opt-outs en de structurele korting op haar EU-bijdrage. Groot-Brittannië lijkt een flexibeler relatie te willen met de EU, maar de relatie is dat al. Opvallend is daarbij dat de ondervraagden massaal geen enkele EU-bevoegdheid kunnen noemen die terug zou moeten vloeien naar de lidstaten. Zij beoordelen massaal de bevoegdheden van Brussel als passend.
De vraag is natuurlijk: hoe deugdelijk zijn deze opmerkelijke conclusies? De auteurs lijken er soms veel plezier in te hebben dat er eigenlijk weinig problemen zijn. Zij vinden bijvoorbeeld dat er in het publieke debat meer aandacht moet zijn voor de hervormingen die door Groot-Brittannië zijn binnengehaald (p.63) en zij vinden dat het beruchte olijfolieflesjes-in-restaurants-voorstel laat zien dat de EU goed functioneert: het voorstel werd immers snel ingetrokken (p.65). Het is moeilijk hierin geen eurofiele voorkeur in te zien.
Maar zelfs als de auteurs een erg eurofiele bril hebben opgezet, blijft staan dat de analyses in dit boek gebaseerd zijn op documenten van de Britse regering. Het is moeilijk voorstelbaar dat de regering het expliciete doel had te laten zien dat er veel steun voor de EU is. Het blijft natuurlijk mogelijk dat de auteurs van dit boek selectief shoppen uit de documenten en bestaande kritiek afzwakken. Maar of deze wetenschappers juist met dit prominente thema hun reputatie te grabbel willen gooien is twijfelachtig. Dat zou immers een enorme rel veroorzaken.
We zijn erg benieuwd naar de reactie van Britse eurosceptici op al deze conclusies. De Financial Times merkt al fijntjes op dat eurosceptici deze rapporten tot dusver hebben genegeerd.
In de maand juli organiseert ThePostOnline een crowdfunding-actie: stuur Chris Aalberts vanaf september naar Brussel om twee keer per week verslag te doen van Europese politiek. Je kunt ook bijdragen aan deze actie. Lees hier meer.
