Op dit moment ligt er bij de Eerste Kamer een wetsvoorstel waarin de praktijk van huwelijken tussen neven en nichten aan banden gelegd zou worden. Probleem met dit voorstel is dat het slechts deze praktijk bemoeilijk. En dan ook maar in dusdanige mate dat de barrière die deze wet hiermee opwerkt gemakkelijk te omzeilen is. In het huidige wetsvoorstel dat op dit moment door de Eerste Kamer wordt behandeld wordt een huwelijk tussen neef en nicht als volgt ‘bemoeilijkt’:
“Een huwelijk mag niet worden gesloten tussen hen die elkander, hetzij van nature hetzij familierechtelijk, als bloedverwanten bestaan in de derde of vierde graad in de zijlinie, tenzij de aanstaande echtgenoten bij de ambtenaar van de burgerlijke stand ieder een beëdigde verklaring hebben afgelegd, inhoudende dat zij hun vrije toestemming tot het huwelijk geven.”
Een wetsvoorstel dat op deze wijze geformuleerd is werpt amper een obstakel op voor neef/nicht huwelijken. Een beëdigde verklaring afleggen is slechts een kleine moeite waarmee je deze praktijk niet uitbant. En dat is wel degelijk nodig. In plaats van het huidige voorstel dient er dus veel strengere wetgeving te komen. En wel om twee redenen.
Als eerste vanwege het biologische aspect in deze kwestie. Al langer is bekend dat neef/nicht huwelijken de kans op ziektes en handicaps bij kinderen die in een dergelijk huwelijk geboren worden sterk vergroten. Britse onderzoekers laten zien dat de kans dat een kind met geboortedefecten, zoals een hartafwijking of een afwijking in het zenuwstelsel, verdubbelt wanneer er sprake is van ouders die neef en nicht zijn. Bij sommige van de bevolkingsgroepen die voor dit onderzoek onderzocht werden is het zelfs zo dat een derde deel van de geboortedefecten onder kinderen het resultaat was van een neef/nicht huwelijk.
Nog groter wordt de kans op afwijkingen wanneer er sprake is van neef/nicht huwelijken die van generatie op generatie plaatsvinden, wat een normale praktijk is binnen groepen waarbinnen dergelijke huwelijken voorkomen. Van generatie op generatie wordt de onderlinge verwantschap op deze wijze groter, en daarmee het risico op geboortedefecten en vroege kindersterfte ook vele malen hoger. Een dermate grote kans op geboortedefecten en kindersterfte, een effect dat van generatie op generatie neef/nicht huwelijken versterkt wordt, alleen al zou reden moeten zijn om dergelijke praktijken te verbieden, om zo te voorkomen dat dit kinderen aangedaan wordt.
Voeg daaraan toe een tweede, niet minder zwaar wegende reden, om deze praktijk te verbieden, namelijk het feit dat veel neef en nichthuwelijken vanuit dwang en sociale druk tot stand komen. Experts op het gebied van vrouwenrechten, huwelijksdwang en neef/nicht huwelijken bevestigen dit. De feministe en activiste Shirin Musa stelde bijvoorbeeld reeds in 2012 in een opiniestuk in Trouw dat neef/nichthuwelijken zelden uit vrije wil tot stand komen. Zij stelt:
“Alle mensen in mijn omgeving met een gearrangeerd neef-nichthuwelijk zeggen tegen de buitenwereld dat dit hun eigen vrije keuze was. Binnen de gemeenschap weet iedereen hoe het echt zit. Het gaat altijd om bloedbanden, om het in de familie houden van geld en goederen. “
Een duidelijke stellingname van iemand die zowel ervaringsexpert is als iemand die zich al jaren inzet om dergelijke praktijken te bestrijden. Volgens Musa hangt het neef/nicht huwelijk ook duidelijk samen met andere praktijken die in Nederland verboden zijn, zoals kindhuwelijken en polygamie. Zij uit hierbij ook forse kritiek op diegene die het tegendeel in beweren:
“Zij weigeren de sociaal-culturele samenhang te zien tussen kindhuwelijken, huwelijksdwang, neef-nichthuwelijken, huwelijkse gevangenschap en polygamie. Het kabinet heeft deze samenhang wel goed gezien en heeft die terecht in één wet geformuleerd.”
Het kabinet zit weliswaar volgen Musa goed met het formuleren van de samenhang tussen neef/nichthuwelijken en andere verboden praktijken, maar desalniettemin gaat het huidige voorstel niet ver genoeg om deze praktijk daadwerkelijk uit te bannen. De gedachte achter het huidige voorstel is namelijk dat een beëdigde verklaring dwang kan voorkomen, maar dit is een illusie. Diep gewortelde sociaal-culturele gewoontes ban je niet uit door mensen te dwingen een verklaring te tekenen. Een dergelijke verklaring is slechts een kleine hobbel om te nemen voor diegene die een dergelijk door middel van dwang tot stand gekomen huwelijk willen afsluiten.
Het zit niet in de liberale Nederlandse cultuur om een bepaald soort huwelijk te willen verbieden. Juist in Nederland zijn we er trots op dat eenieder mag trouwen met de partner die hij of zij zelf kiest. Een verbod op een bepaald soort huwelijken lijkt dan ook enorm illiberaal. Maar dat is het niet. Het schadebeginsel van John Stuart Mill stelt duidelijk dat de vrijheid van de een ophoudt daar waar de ander schade aan wordt gedaan. Wanneer een bepaalde vorm van huwelijk schadelijk is voor kinderen die uit dat huwelijk voorkomen, en wanneer een groot deel van deze huwelijken bovendien tot stand komen door middel van dwang en sociale druk houdt ook binnen het liberalisme de vrijheid om dergelijke huwelijken af te sluiten op.
Het kabinet zou dit beginsel eveneens ter harte moeten nemen, en op een doortastende manier moeten handelen om praktijken als neef/nichthuwelijken te beëindigen. Diepgewortelde sociaal-culturele praktijken beëindig je niet door middel van een verklaring. Daarvoor is er meer nodig. Een volledig verbod op neef/nicht huwelijken zou daarom ingevoerd moeten worden. Op dit moment ligt het huidige voorstel bij de Eerste Kamer. Het zou een goede zaak zijn wanneer dit, absoluut imperfecte, voorstel teruggetrokken zou worden en er een voorstel waarin korte metten wordt gemaakt met neef/nicht huwelijken voor in de plaats zal komen.
