Onlangs verscheen op TPO van de hand van Jan Jaap de Ruiter een column over de integratie van moslims in Europa. In een eerste punt benadrukt hij in deze column het belang van een Europese school, dus het ontwikkelen van Europese expertise.
Een tweede punt dat hij naar voren laat komen is de negatieve pers die de islam steevast krijgt in Europa. De islam was al niet populair, maar nu komt daar ook nog eens het geweld van ISIS bij en dat maakt de situatie absoluut niet beter.
Wat hij nalaat te vermelden is de neiging tot oriëntalisme die ten grondslag ligt aan veel van de reacties op de islam en de aanwezigheid van moslims.
Europa kent aanzienlijke hindoeïstische en boeddhistische gemeenschappen. Toch hoor je over die gemeenschappen eigenlijk nooit wat. Wanneer is de laatste keer dat één van deze gemeenschappen in opspraak raakte? Ook deze religies verschillen wezenlijk van het Europese christendom en brengen ‘vreemde’ gewoontes met zich mee.
Toch lijken we daar in Europa niet zo’n moeite mee te hebben. Het verkrijgen van een bouwvergunning voor een hindoetempel is bijvoorbeeld vele malen gemakkelijker dan het krijgen van een bouwvergunning voor een moskee. Beide gebouwen zijn echter groot en opvallend. De omgeving wordt er hoe dan ook door getekend. Waar ligt dan het verschil?
Als we naar de geschiedenis kijken dan is er toch zeker vanaf de opkomst van Nazi-Duitsland altijd wel een gemeenschappelijke vijand geweest in het westen. Eerst het fascisme, daarna het communisme. Na de val van het ijzeren gordijn is de islam in de ongelukkige positie van ‘gemeenschappelijke vijand’ terecht gekomen.
De gebeurtenissen van 11 september 2001 en daarna hebben dat gevoel alleen maar versterkt. Logisch ook, want op het nieuws zie je moslims regelmatig in de positie van geweldenaar voorbij komen.
Wanneer dat geweld altijd tegen de Westerse wereld gericht lijkt te zijn dan maakt dat het ‘wij/zij denken’ alleen maar makkelijker. Het is dan niet moeilijk om te vergeten dat de moslims in het westen er zelf voor hebben gekozen om hier te blijven en deel uit te maken van een westerse gemeenschap.
Toch gaat dit alles nog dieper dan alleen slechte publiciteit, of het gevoel een gemeenschappelijke vijand te hebben. Minstens zo belangrijk is wat de Palestijns-Amerikaanse literatuurwetenschapper Edward Said ‘oriëntalisme’ noemt. Oriëntalisme ziet hij als ‘een systeem van verscheidene representaties van het oosten, waarbij de Islamitische wereld een belangrijke plaats inneemt’.
Hierdoor ontstond in de negentiende eeuw een bepaalde manier van denken over het oosten die een aantal ideeën inhield over het leven aldaar, van sensualiteit tot despotisme en achterlijkheid. In het westen werden die ideeën voor waar aangenomen. Op zich niet zo gek, aangezien ze stamden uit een imperiale state-of-mind, waardoor de blanke man als superieur werd gezien.
Dergelijke ideeën over de verschillen tussen culturen werden gezien als veroorzaakt door ras en dus onveranderlijk, een fact of life.
Jammer genoeg zien we dit soort denkbeelden ook tegenwoordig nog terug. Door de islam als een ‘achterlijke cultuur’ te beschouwen houden we vast aan het beeld van een superieur blank Europa en daar moeten we van af. De moslimgemeenschap in Europa verdient beter.
