De politieke komkommertijd werd deze week doorbroken door het nieuws dat Geenstijl erin is geslaagd tienduizend handtekeningen te verzamelen voor een referendum. Dit referendum zou moeten gaan over het associatieverdrag tussen de EU en de Oekraïne. Geenstijl gaat door naar de volgende ronde, namelijk het verzamelen van 300.000 handtekeningen om definitief tot een raadgevend correctief referendum te komen.
Sinds 1 juli kunnen burgers zelf een referendum aanvragen als ze maar voldoende handtekeningen verzamelen. Het was een plan wat ooit kwam van PvdA, GroenLinks en D66. Wat zouden deze partijen van het Geenstijl-referendum vinden? Bij dit soort middelen is de bedoeling dat ze worden gebruikt door burgers, maar nu zet een weblog met een miljoenenpubliek deze procedure in. Tegenstanders zullen opgelucht adem halen dat Geenstijl hier in zijn eentje geen succes van kan maken.
De eisen die aan een referendum worden gesteld zijn expres hoog om het onmogelijk te maken dat er elke week een wordt georganiseerd. Eerst moeten er 10.000 handtekeningen opgehaald worden en dan nog eens 300.000. Bij het referendum moet er minimaal een opkomst zijn van 30 procent. Pas dan is de uitspraak geldig, al is dat eigenlijk een wassen neus aangezien het referendum raadgevend is en de Tweede Kamer het dus altijd naast zich neer kan leggen.
Hoe zit dat in het geval? Het bereik van Geenstijl is enorm en er zijn ongetwijfeld veel lezers die het met de actie eens zijn. De grootste uitdaging was in de eerste fase niet zozeer 10.000 ondersteuners te vinden, maar mensen ook daadwerkelijk een formulier wilden uitprinten. Geenstijl leek zich dat zelf ook te realiseren. Maar aangezien het publiek groot is, hoefde maar een minimaal aantal deze stap ook daadwerkelijk te zetten. Het halen van 10.000 formulieren is dus niet verrassend.
Bij 300.000 handtekeningen geldt min of meer hetzelfde. Er moeten alleen meer mensen een handtekening zetten. GeenStijl wil het ondertekenaars zo makkelijk mogelijk maken met een app. De kans dat Geenstijl ook dit doel haalt is kleiner, maar lezers hoeven relatief weinig moeite te doen.
Een probleem ontstaat vooral als er daadwerkelijk een referendum komt. Het is op zichzelf makkelijker een negatieve dan een positieve uitslag te krijgen omdat tegenstemmers gemotiveerder zijn dan voorstemmers. De vraag is alleen: hoe krijg je mensen naar de stembus om de opkomstdrempel van 30 procent te halen? Alleen bij een fors hogere opkomst dan 30 procent kunnen politici niet meer om de uitslag heen en zullen ze moeten erkennen dat ze voor een associatieverdrag stemden waar de bevolking niet blij van wordt.
Dit laatste is het hoogst haalbare resultaat aangezien het associatieverdrag sowieso niet wordt ingetrokken. Wel kunnen politici de hete adem van kiezers in hun nek voelen. Maar de kans dat Geenstijl in haar eentje een opkomst van 30 procent of meer realiseert is minimaal. En zo komen we bij de interessante crux: het zijn de door Geenstijl gehate traditionele media als de Volkskrant, Nieuwsuur en het NOS Journaal die ruime aandacht aan dit referendum moeten gaan geven om burgers te mobiliseren.
Of deze media daar zin in hebben staat nog te bezien. Zij zullen het initiatief terecht beoordelen als inhoudelijk onzinnig en er geen prioriteit aan geven. De kans is groot dat het referendum eenmalig in 75 woorden op pagina 9 onderaan in de Volkskrant staat en dat het verder angstig stil blijft. Voor iedereen dit denkt dat dit cynisch is: de tienduizend handtekeningen van afgelopen week waren een unieke gebeurtenis – want de eerste keer dat dit is behaald – en het is komkommertijd dus de kans dat zoiets nieuws wordt is groot. Alleen NRC besteedde er een paar regels (Blendle-link) aan.
Chris Aalberts gaat in september naar Brussel voor ThePostOnline. De komende weken zal hij het GeenStijl-referendum volgen. Je kunt via crowdfunding nog steeds bijdragen aan zijn reportages. Je bijdrage wordt zeer op prijs gesteld. Zie voor meer informatie: Yournalism.nl.
